بررسی ادله قرآنی فرزندآوری و کثرت اولاد

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد خاتمی، استاد حوزه علمیه، در جلسه درس خارج با موضوع «حقوق معنوی» که روز یکشنبه، 30 شهریورماه در فضای مجازی منتشر شد، اظهار کرد: یکی از مباحثی که از مباحث روز هم هست و بحث‌های فراوانی در آن مطرح شده، بحث حقوق کودک است. اولین بحثی که داریم این است که طفل کیست و به چه کسی طفل گفته می‌شود. در رابطه با مقاطع مختلف زندگی انسان در قرآن کریم واژه‌هایی آمده است. ابتدا آن واژه‌های قرآن را محضرتان عرض می‌کنیم، بعد واژه‌هایی را می‌گوییم که در بین عرب متداول است. از نظر واژه‌های قرآنی، «طفل» از ولادت هست تا بلوغ: «وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ؛ و چون كودكان شما به [سن] بلوغ رسيدند» (نور/59). جنب شدن نشان بلوغ است. قرآن تا قبل از اینکه برای کسی جنابت صورت بگیرد، به او طفل اطلاق می‌کند.

وی افزود: از نظر قرآن کریم، اول ایام طفل در شکم مادر «حمل» است. وقتی در این حمل روح دمیده می‌شود، جنین گفته می‌شود. قبل از اینکه روح در او دمیده شود، جنین نیست: «إِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ». مرحله بعد «رضیع» است. وقتی بچه متولد می‌شود، او را در دوره شیرخوارگی «رضیع» می‌خوانند: «وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ». واژه بعدی واژه «غلام» است. اولین‌باری که پشت لبش سبز می‌شود، «غلام» محسوب می‌شود: «وَأَمَّا الْغُلَامُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ». غلام هنوز به سن بلوغ نرسیده است. واژه بعدی واژه «فتی» است که اول بلوغ است: «تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَنْ نَفْسِهِ». واژه بعدی که قرآن مطرح کرده است، واژه شیخ است. شیخ آغاز پیری است: «وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا».

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: در زبان فارسی سه مرحله بیان می‌کنند: کودکی که تا ده سالگی به افراد اطلاق می‌شود. از سن ده سالگی تا پانزده سالگی را نوجوانی می‌گویند. از سن پانزده‌سالگی به بعد را جوانی می‌گویند؛ ولی قرآن دو قسمت بیشتر ندارد: یک کودکی و طفولیت، دو جوانی و بلوغ، یعنی تا زمانی که به سن بلوغ نرسیدند، اطفال هستند. این بحث طفل است. بخشی از مباحث طفل مربوط به ازدواج است، مربوط به صفات زوجین است، مربوط به خلوت و آمیزش است که اینها ربطی به بحث حقوقی ما دارد. اولین بحث ما این است که آیا اصل در اسلام تکثیر اولاد است یا محدود کردن اولاد؟ مقام معظم رهبری فرمود باید از سال هفتاد، برنامه‌های گذشته متوقف می‌شد، ولی متاسفانه متوقف نشد و خانوده‌ها به دو، سه تا بچه اکتفا کردند و این به عنوان یک ارزش جا افتاده است. از اشتباهاتی که از دهه شصت ایجاد شد و به زودی جبران‌پذیر نیست، تشویق به کم بچه آوردن است.

وی یادآور شد: الآن ما در چاله جمعیتی افتادیم. اگر هر خانه‌ای حداقل سه تا بچه بیاورد، بیست سال آینده به سر جای اولمان می‌رسیم. روزی در صدر لیست بودیم، ولی متاسفانه از این صدر پایین آمدیم؛ خصوصاً جوامع شیعی. الآن اهل سنت به این مسئله تشویق می‌کنند و به سرعت در این مسیر حرکت می‌کنند. مقام معظم رهبری بر این مطلب تأکید دارند و باید این مسئله را از کرامات امام خمینی و مقام معظم رهبری بنویسید که علی رغم اینکه امام خمینی در همه زمینه‌ها سخن دارند، ولی یک کلمه به کم بچه آوردن تشویق نکرده است. مقام معظم رهبری هم در دوره ریاست جمهوری به کثرت اولاد تشویق می‌کردند. می‌خواهیم این بحث را از نظر فقهی مطرح کنیم و استثنائاتش روشن شود. پس بحث کنونی ما بحث تنظیم خانواده است.

خاتمی تصریح کرد: ما ادعا می‌کنیم که اصل در اسلام، کثرت اولاد است، نه قلت اولاد. به دلیل اینکه قرآن کریم کثرت اولاد را از نعمت‌های ذات مقدس ربوبی برمی‌شمارد. آیه 11 و 12 سوره نوح می‌فرماید: «يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهَارًا؛ [تا] بر شما از آسمان باران پى در پى فرستد و شما را به اموال و پسران يارى كند و برايتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پديد آورد». در این سوره جناب نوح، ملاک در کثرت اولاد را تربیت می‌داند؛ یعنی اگر می‌توانی تربیت کنی، هر چه می‌خواهی اولاد بیاور: «إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبَادَكَ وَلَا يَلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا كَفَّارًا؛ چرا كه اگر تو آنان را باقى گذارى، بندگانت را گمراه مى‌كنند و جز پليدكار ناسپاس نزايند». از این آیه استفاده می‌شود که اگر شخص می‌داند هرچه بچه می‌آورد فاجر است، مطلوب نیست فرزند بیاورد، بلکه مطلوب آوردن نسل طیب و پاکیزه است.