درک درستی از مفاهیم بخشش و توکل در جامعه وجود ندارد

به گزارش ایکنا، مهدی احمدی‌فراز، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی و پژوهشگر سلامت معنوی، شامگاه هشتم اردیبهشت ماه در نشست «آشنایی با تعارضات معنوی و روش کاربردی‌سازی دروس معارف براساس تجربه زیسته» گفت: ما به برخی چیزها نگاه توصیه‌ای داریم و نه کاربردی؛ مثلا ما به مردم توصیه می‌کنیم به خدا توکل کنید و آیات و روایات را هم برای آنها می‌خوانیم؛ ولی تبیین درستی از این مفهوم برای آنها نداریم.

وی به ذکر مثالی در این زمینه پرداخت و افزود: کسی می‌گوید من درس خواندم و توکل کردم و دوست من هم درس خواند و توکل نکرد ولی نمره او بیشتر شد؛ این توکل چه نتیجه‌ای برای من دارد؟ درست است که کارکرد توکل تاثیر روانی دارد ولی آیا در زندگی ما تاثیر مادی هم دارد؟

استاد دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی با بیان اینکه در توکل قصد داریم سلامت روانی ما زیاد شود یا دنبال نتایج مادی آن هستیم؟ به مفهوم آن پرداخت و اظهار کرد: وکیل یعنی امور خود ر ابه دیگری سپردن. آیا واقعا جایگاه ما این است که خدا برود و کارهای ما را انجام دهد؟ این عدم تبیین درست برخی مفاهیم سبب شده تا ما این مفاهیم را ناکارآمد بدانیم.

نسبت توکل و پیشرفت

احمدی فراز با بیان اینکه براساس فرمایش شهید مطهری، توکل در اسلام سبب تحرک و پیشرفت است ولی در مسلمانان سبب توقف و مردگی شده است، اضافه کرد: من در تجربه 11 ساله در دانشگاه به این نتیجه رسیده‌ام که فهم ما از آموزه‌های دینی با مراد شارع همخوانی ندارد به همین دلیل مطهری فرموده توکل در مسلمین سبب توقف و مردگی شده است. یعنی آنچه مراد شارع است خوب فهم نشده است.

استاد دانشگاه اشرفی اصفهانی اضافه کرد: وقتی وکیل می‌گیری یعنی خودت کار نمی‌کنی و وکیلت کار می‌کند و وقتی خودمان کار نکنیم سبب توقف ما می‌شود؛ برداشتی که مردم دارند توکیل است ولی مراد شارع توکل است. الان اگر با اقشار مذهبی سخن بگوییم می‌گویند ما تا حالا زندگی خود را گذرانده‌ایم بقیه هم توکل بر خدا و اقدامی نمی‌کنند و وقتی دیگران اقدام می‌کنند و پیشرفت دارند، می‌گویند ببینید او که توکل نداشت به کجا رسیده است.

احمدی فراز با بیان اینکه هدف ما از ارائه یک آموزه دینی تجربه آن است، تصریح کرد: چقدر مباحثی که ما ارائه می‌دهیم با رویکرد تجربی معنوی است؟ چقدر روی بیمار و دختر در معرض ازدواج و ... تمرین شده است؟ اگر نیست علت این است که ما در نگاه معنوی باید پروتکل داشته باشیم ولی نداریم همانطور که در روان شناسی و بهداشت و درمان پروتکل داریم باید در آموزه‌های دینی هم پروتکل و فرایند داشته باشیم  و مباحث را نه موضوع محور بلکه مسئله محور ارائه کنیم.

درک نادرست از عدل و بخشش

احمدی فراز گفت: الان عدل الهی مربوط به درس اندیشه در دانشگاه و حوزه است؛ ولی فردی داریم که طلبه است و فرزندش بیماری شدید دارد او می‌پرسد عدل الهی با بیماری فرزند من چه تناسبی دارد؟ باید پاسخ قانع‌کننده داشته باشیم؛ ما باید هم الگوی شناختی و هم رفتاری بدهیم تا بعد جسمانی و عاطفی افراد همزمان تقویت شود؛ ولی تمرکز ما روی رفتارهاست به جای آنکه روی اعتقادات و باورها باشد. این که بنده روی دعا تاکید و بحث دارم زیرا شناخت را با دعا و دل پیوند می زند.

وی با اشاره به مقوله بخشش تصریح کرد: در بخشش، وقتی می‌گویند کسی را ببخشید یعنی چه؟ یعنی کسی ظلمی به دیگری کرده و فرد، او می‌بخشد؛ اگر او بخشید و دو مرتبه آن فرد ظلم کرد آیا این بخشش به معنای ظلم‌پروری نیست؟ در این صورت رابطه ظلم و بخشش چیست؟ عموم جامعه تا اتفاقی می افتد و حقی از کسی ضایع می‌شود برای خاتمه دعوا می‌گویند صلوات بفرست در حالی که مراد شارع این نیست و سبب م‌ شود تا فرد هرقدر می‌بخشد توسری خورتر شود؛ بخشش قرار است به انسان رشد دهد ولی در فضای فعلی ما فرد توسری‌خور بار می‌آید.

پژوهشگر سلامت معنوی با بیان اینکه در صبر هم این مسئله وجود دارد، اضافه کرد: صبر مفتاح فرج است و توصیه هم به آن زیادشده است؛ کسی که شوهرش بدخلق بود می‌گوید صبر می کنم؛ گفتم صبر یعنی چه؟ آیا صبر هیچ نگفتن و به درون خود ریختن و عدم واکنش است؟ اگر این زن صبر را به معنای گذر زمان و هیچ نگفتن فهمیده است درست است؟ روایت است که در آخرالزمان وقتی امام می‌آیند و دین را می‌خواهد اجرا کند مردم فکر می‌کنند دین جدیدی آورده است؛ دین و روایات و قرآن که تغییر نمی‌کند بلکه برداشت‌های نادرست مردم که عمیق و نهادینه است تغییر می‌کند.

ناروشمندی در ارائه مفاهیم دینی

احمدی فراز بیان کرد: من با بخشی از اساتید حوزه کلاس داشتم و به جلسه سوم که رسیدم نقد زیادی متوجه بنده کردند که روحیه ما بهم ریخته است که تاکنون به مردم چه چیزی گفته‎‌ایم؟ نتیجه بحث این شده که فرد می‌گوید توکل کردم نتیجه نگرفتم، بخشیدم توسری خور شدم و صبر کردم ضرر کردم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: ما دروس معارف و اخلاق و اندیشه در دانشگاه گذاشته‌ایم تا جایگاه آن در زندگی مشخص شود ولی چون مشخص نمی‌شود و روشمند نیست دانشجو می‌گوید این درس‌ها به چه درد می‌خورد؟ محتوا زیاد به دانشجویان می‌دهیم ولی روشمند نیست بنابراین دانشجو بعد از درس باید بتواند آن را تمرین و تجربه و آن را توصیف کند.

وی اضافه کرد: اگر می خواهیم در مباحث دینی موفق شویم باید با کارهای تجربی وارد شویم مثلا برای رفع اضطراب و نگرانی از همین آموزه توکل بر اساس پروتکل درمانی استفاده کنیم؛ یعنی او را در فرایندی قرار دهیم که او توکل کند بدون اینکه به او بگوییم توکل کن و حرفی از توکل بزنیم. البته این فرایند سیر خاص خود را دارد و از دعا و شعر و ... استفاده می‌کنیم.