بازی آمریکا در زمین افغانستان رو به پایان است؟

به گزارش ایکنا، سقوط سریالی شهرها در افغانستان باعث شده که بار دیگر توجهات جهانی به وضعیت شکننده امنیت در این کشور جلب شده و حالا به نظر می‌رسد که سایه شوم تسلط دوباره طالبان بر این کشور بار دیگر نمایان شده است.

آن‌طور که سلطان محمد سنجر، فرماندار شهرستان اندخوی، به رسانه‌ها اعلام کرده است شبه‌نظامیان گروه طالبان کنترل مرکز شهرستان‌های اندخوی و خان چهارباغ ولایت فاریاب واقع در شمال افغانستان را به دست گرفتند. این شهرستان‌ها در پی درگیری شدید نیروهای امنیتی با طالبان، به دست این گروه افتاد. خشونت‌ها در افغانستان پس از اعلام جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا برای بازگشت 2500 نیروی باقی مانده آمریکایی در افغانستان تا 11 سپتامبر آینده و پایان طولانی‌ترین جنگ آمریکا شدت گرفته است.

در مورد چرایی رسیدن وضعیت افغانستان به آنچه که امروز مشاهده می‌‌شود نقد و نظرهای گوناگونی مطرح شده، از جمله خروج نیروهای آمریکایی از این کشور، بی‌نتیجه ماندن مذاکرات صلح بین دولت افغانستان و طالبان و فساد در دستگاه‌های دولتی و نظامی این کشور.

اما یکی از موضوعاتی که در مورد آن کمتر بحث شده نقش کشورهای منطقه در کمک به تأمین امنیت افغانستان است. در واقع اتفاقی که امروز در افغانستان رخ داده ناشی از عدم توجه به نقش‌آفرینی کشورهای منطقه و همسایگان این کشور است که با وجود اینکه برخی از منافع آنها در افغانستان با یکدیگر تضاد داشته اما در یک مورد با یکدیگر هم نظر هستند: «ناامنی در افغانستان به معنای ناامنی در خاورمیانه است».

نتیجه سال‌ها اشغال عراق از سوی آمریکا و متحدانش، حکمرانی دولت مرکزی نه چندان قدرتمندی بود که در نهایت نه تنها مشکلات عدیده دوران اشغال این کشور را حل نکرد، بلکه فساد و ناتوانی از حل معضلات اقتصادی عراقی‌ها باعث ظهور گروه تروریستی داعش شد که ناامنی و ترور را به خاورمیانه و بعداً به اروپا برد.

یکی از دلایل مهم رسیدن عراق به وضعیت ناپایدار فعلی، بی‌توجهی کشورهای منطقه و همسایگان این کشور به سرنوشت عراق پس از سقوط حکومت دیکتاتوری صدام حسین است. نگاه اشتباه دولت جرج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا نسبت به مسائل خاورمیانه و جامعه عراق باعث شد که این کشور با مشکلاتی روبه‌رو شود که تصور آنها حتی در دوران صدام و تحریم‌های شدید بین‌المللی هم برای عراقی‌ها غیرقابل تصور بود.

به نظر می‌رسد که این سناریو در مورد افغانستان هم در حال تکرار است و به جای داعش گروه طالبان در حال تصرف کشور هستند. گروهی که به ادعای مقامات آمریکایی دیگر توان به چالش کشیدن دولت افغانستان را نداشتند حالا در حال پیشروی شهر به شهر در افغانستان هستند.

اما موضوع مهم دیگر سیاست اشتباه دولت‌های آمریکا در قبال افغانستان است. با وجود اینکه دولت آمریکا همواره ادعای حمایت از افغانستان در حوزه‌های مختلف از جمله تأمین امنیت و مبارزه با تروریسم را داشته اما سیاست‌های رئیس جمهور سابق این کشور، دونالد ترامپ و رئیس جمهور فعلی، جو بایدن در عمل چیز دیگری را نشان می‌دهند: آمریکا چه دولت اشرف غنی بر سر کار باشد و چه طالبان دیگر دلیلی برای حضور نظامی در افغانستان ندارد.

رئیس جمهور سابق آمریکا که بارها بر خروج نیروهای نظامی این کشور از افغانستان تأکید داشت، در مذاکراتی که با گروه طالبان انجام داد رسماً با این گروه صلح کرد. توافقی که بسیاری اعتقاد داشتند که واقعیت‌های افغانستان و دولت این کشور در آن نادیده گرفته شده و این اقدام دولت ترامپ را برداشتن حمایت از دولت افغانستان توصیف کردند.

از سوی دیگر مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان همچنان بدون نتیجه پیش رفته و برخی بر این عقیده هستند که حملات طالبان در کنار مذاکره با دولت افغانستان، تنها حربه‌ای برای تجدید قوا و گرفتن امتیاز از دولت افغانستان است. تجدید قوایی که در نتیجه آزادی صدها زندانی طالبان از زندان‌های افغانستان و پیوستن دوباره آنها به گروه طالبان بوده است.

ادامه خروج برنامه‌ریزی شده نیروهای ایالات متحده از افغانستان در مهلت مقرر 11 سپتامبر، باعث شده ترس و نگرانی در میان افغان‌ها افزایش داشته باشد و از طرفی هم سیاست‌های اشتباه دولت آمریکا در دوره بایدن ادامه داشته است. در حال حاضر حدود 8.5 میلیون افغان در مناطق تحت کنترل طالبان زندگی می‌کنند. این اعداد در صورت عدم تغییر سیاست بایدن، بیشتر خواهد شد. 

بسیاری از افغان‌ها‌، به ویژه نسل جدید جوانان این کشور، معتقدند که یک عقب‌نشینی عجولانه و غیرمسئولانه دستاوردهای افغانستان را در دو دهه گذشته در زمینه‌های دموکراسی، حقوق بشر، آزادی مطبوعات، حقوق زنان و آزادی‌های مدنی به خطر انداخته و احتمال درگیر شدن دوباره افغانستان در یک جنگ داخلی دیگر را افزایش داده است.

خروج آمریكا و متحدانش از افغانستان در حالی صورت می‌گیرد كه كشته شدن غیرنظامیان افغان به طور قابل توجهی افزایش داشته و بر اساس گزارش سه ماهه فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در افغانستان، تعداد غیرنظامیانی كه در سه ماه اول سال 2021 كشته و زخمی شده‌اند به طور قابل توجهی بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است.

با وجود اینکه مقامات امنیتی افغانستان به مردم این کشور اطمینان داده‌اند که نیروهای امنیت ملی و دفاعی افغانستان متعهد به دفاع از مرزهای کشور در برابر هرگونه اقدام خصمانه و تحریک‌آمیز هستند، اما تهدیدات ناشی از تروریسم در مقایسه با جنگ‌های متعارف بسیار پیچیده‌تر است.

کنار گذاشتن یا فراموش کردن چالش‌های افغانستان و کم اهمیت جلوه دادن بازگشت احتمالی شبه نظامیان طالبان می‌تواند ضربه‌ای ویرانگر نه تنها به افغانستان بلکه به صلح و امنیت بین‌المللی وارد کند.

به قلم محمدحسن گودرزی