نرخ رشد جمعیت به سیاست‌های افراطی ـ تفریطی وابسته است
رئیس انجمن جامعه‌شناسان اراک با بیان اینکه فاکتورهای مهم ساختاری و کارکردی در هر جامعه نقش مهم و مستقیم بر نرخ رشد جمعیت، باروری، ازدواج و مهاجرت دارد، گفت: متأسفانه نرخ رشد جمعیتی ما وابسته به سیاست‌های اتخاذ شده، افراطی ـ تفریطی است.
علل و پیامدهای پیری بر کسی پوشیده نیست و این پیامد جهانی است که کارشناسان و نخبگان جهانی برای رفع این مشکل دست به کار شده‌اند. عدم تمایل به فرزندآوری دارای ابعاد گوناگونی است که باید از دیدگاه جامعه شناختی، دینی، تربیتی و روان‌شناختی واکاوی کرد. بیستم تیر ماه مصادف با 11 ژوئیه روز جهانی جمعیت و تنظیم خانواده نامیده و از سال 1989 وارد تقویم شد تا جهان عواقب رشد بی‌رویه جمعیت را از یاد نبرد، اما با گذشت کمتر از سه دهه جهان با کاهش نرخ رشد روبه‌رو شده است و حال باید دنبال طرح‌های تشویقی و افزایش میل زوجین برای فرزندآوری باشیم. ایکنای استان مرکزی به مناسبت این روز سلسله مصاحبه‌هایی با افراد صاحب‌نظر در رشته‌های مختلف داشته است که تقدیم مخاطبان می‌شود.
مریم یارمحمد توسکی، رئیس انجمن جامعه‌شناسان اراک، در این رابطه به خبرنگار ایکنا گفت: پیری و باروری از منظر جمعیت‌شناسی و جامعه‌شناسی جمعیت به عنوان بحثی مهم در سطح جهان مطرح است، با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در این مرحله هم مرگ و میر و هم زاد و ولد کم است. غالب کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای جهان در این دسته تعریف می‌شوند. به عبارتی مسئله کاهش زاد و ولد و افزایش طول عمر جهانی است. ایران هم از این رویکرد انتقال جمعیتی مستثنا نیست و در همین گروه قرار دارد. اما همه کشورها و مناطق با یک کیفیت و کمیت در این فاز قرار نگرفته‌اند. سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های بکار گرفته شده هر کشور در کاهش و یا افزایش جمعیت نقش قابل توجهی دارند و نرخ رشد جمعیت و آهنگ آن از دیگر شاخص‌هایی است که باید به آن توجه کرد.
توسکی بیان کرد: متأسفانه نرخ رشد جمعیتی ما وابسته به سیاست‌های اتخاذ شده، افراطی ـ تفریطی بوده است، در حالی که این سیاست‌ها در برنامه‌ریزی‌های جمعیتی که در درازمدت خود را نشان می‌دهد، به شدت اثرات مهم اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی دارد. رشد 4 درصدی را در نرخ رشد جمعیتی دهه 60 تجربه کردیم که از نظر تقسیم‌بندی‌های الگو نرخ رشد «فوق انفجاری» تلقی می‌شود. بلافاصله دهه بعد وارد فاز کاهش قابل توجه نرخ رشد جمعیت حدود 2 و تداوم آن تاکنون باعث شده نرخ رشد به حدود یک درصد برسد. این مدل منطق برنامه‌ریزی جمعیت تا نسل‌ها آثار سوء خود را در عرصه‌های توسعه‌ای (توسعه اقتصادی، انسانی، اجتماعی و سیاسی) بر جای می‌گذارد. تغییرات کمیت‌ها و کیفیت‌های شاخص‌های جمعیتی برخلاف اقتصاد که آثار آن بسیار زودتر دیده می‌شود، پنهان، عمیق و ماندگاری بالاتری دارد.
وی ادامه داد: علاوه بر نقش مهم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در جمعیت که امری کاملاً تخصصی و آکادمیک است، فاکتورهای مهم ساختاری و کارکردی در هر جامعه نقشی بس مهم و مستقیم روی نرخ رشد جمعیت، باروری، ازدواج و مهاجرت دارند.
توسکی وضعیت اقتصادی از جمله بیکاری، تورم، رکود اقتصادی، وضعیت ثبات و امنیت اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، وضعیت اجتماعی که مهم‌ترین آن وضعیت سرمایه اجتماعی همچون میزان اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی، قانون‌مداری، امید به آینده را از جمله فاکتورهای مهم ساختاری عنوان کرد.
وی با بیان اینکه این شاخصه‌ها و فاکتورها نقشی تعیین‌کننده در رفتار، الگوها و سبک‌های زندگی دارند، وضعیت سیاسی و ثبات آن، مدل‌های حکمرانی، امنیت سیاسی داخلی و خارجی و وضعیت فرهنگی در بعد مادی نظیر، تکنولوژی‌های توسعه‌ای، اختراعات و اکتشافات توسعه‌ای و بعد غیرمادی باورها، آداب و رسوم، مذهب، ارزش‌های ملی و قومی، تعلقات بومی ـ وطنی را از دیگر فاکتورهای مهم ساختاری دانست.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اراک در پایان افزود: الگوها و مناسبات ارتباطی با جهان (همسایه‌ها، منطقه، دنیا) بر فرزندآوری و ازدواج به صورت مستقیم و غیر مستقیم تأثیرگذارند. بدیهی است وقتی زمینه‌هایی اثرگذار بر نرخ‌های جمعیتی از جمله تجرد و تجرد قطعی، انتخاب بی‌فرزندی، ازدواج با سن بالا، انواع ازدواج‌های ناپایدار، طلاق و مهاجرت شناخته و معرفی می‌شوند راه خروج برای هر معضلی در آن شاخص جمعیتی رفع موانع آن رویداد است. هر اقدام یا سیاست جمعیتی غیر از حذف و کاهش موانع، غالباً موقتی، اتلاف ثروت و زمان بدون اثرات مطلوب جمعیتی برای کشور است.
انتهای پیام
