حضور اجتماعی زنان منافاتی با الگوی زندگی فاطمی ندارد + فیلم

 

 

لازم است دو نکته را درباره الگوگیری از اهل بیت(ع) بیان کنم؛ اولاً برخی از خصایص اهل بیت(ع) همانند خانواده و نسب بسیار ویژه و مقدسشان، یا عصمت و طهارت آنها جزو مواهب الهی و خاصِ اهل بیت(ع) است. اما بخشی دیگر از خصوصیات اهل بیت(ع) همانند رفتارهای آنها در زندگی فردی، اجتماعی و عبادی در انتخاب همسر و شغل، کیفیت عبادت و امثالهم قابل الگوبرداری‌اند. لذا وقتی بناست که از حضرت زهرا(س) الگوگیری کنیم، منظور ما بخش دوم است، چراکه بخش اول قابلیت الگوبرداری ندارد.

 

ثانیاً اسوه‌پذیری از معصومین(ع) به دو روش مستقیم و غیرمستقیم است. در روش مستقیم همان کاری را که اهل بیت(ع) انجام داده‌اند انجام می‌دهیم. مثلاً گفته شده حضرت زهرا(س) از زیادی کارها گلایه‌مند بودند و خدمت رسول گرامی اسلام(ص) رسیدند و پیامبر ذکر تسبیحاتی را به ایشان آموزش دادند که به تسبیحات حضرت زهرا(س) مشهور است. البته در الگوگیری غیرمستقیم دقیقاً آن شکل و قالب الگوبرداری نمی‌شود، بلکه روح حاکم بر آن کار مورد توجه است. حضرت زهرا(س) زندگی ساده‌ای داشتند و در یک خانه گلی زندگی می‌کردند. بنابراین وقتی از الگوگیری صحبت می‌‌کنیم منظورمان این نیست که خانه ما هم کوچک و گلی باشد، بلکه این نوع از زندگی کردن با توجه به شرایط زمانی و مکانی مورد توجه است. آنها ساده‌زیست بودند و به دنبال دنیاگرایی نبودند، اما امروزه شکل ساده‌زیستی متفاوت شده است.

 

 

رابطه هر فرد به سه بخش شامل رابطه با خدای متعال، رابطه فردی و رابطه اجتماعی تقسیم می‌شود. در هر سه مورد می‌‌توانیم حضرت زهرا(س) را الگو بدانیم. ایشان به عنوان یک انسان کامل و کسی که به سیدة نساء‌العالمین معروف است، می‌توانند هم برای بشریت و هم در برخی از ویژگی‌های خاص برای بانوان الگو باشند. اما حضرت زهرا(س) چگونه می‌‌توانند در مورد ارتباط با خدای متعال الگو باشند؟ زندگی اهل بیت(ع) کاملاً موحدانه بود و زیربنای آن باور به این موضوع است که خداوند همه‌کاره عالم محسوب می‌شود و همه عالم به خداوند وابستگی وجودی دارند. همه شئون زندگی به این نگاه وابسته است و با تغییر نگاه، سبک زندگی نیز متفاوت خواهد شد.

حال نشانه همه‌کاره بودن خداوند چیست؟ یکی از نشانه‌ها، بندگی خدا و انجام مناسک است و کامل‌ترین عبادتی که روح بندگی را نشان می‌دهد نماز است. حضرت زهرا(س) عبادتهای ویژه‌ای داشتند و طبق روایات، ایشان را به این دلیل «زهرا» نامیدند که وقتی در محراب عبادت قرار می‌گرفتند، همچنان که برای اهل زمین ستاره‌های آسمان درخشان هستند، برای فرشته‌ها نیز وجود نازنین حضرت زهرا بسیار نورانی بود. این موضوع نشان می‌دهد که کیفیت نمازشان چقدر بالا بود. 

 

در بحث کمیت عبادات هم در روایات آمده است که حضرت زهرا(س) این‌قدر در عبادت می‌ایستادند که پاهای مبارکشان ورم می‌کرد. در روایت دیگری از امام حسن مجتبی(ع) نقل شده است که ایشان می‌فرمایند که مادرم نیمه‌شبی برای نماز و عبادت بلند شدند و بنده ایشان را نظاره کردم و تا صبح مشغول عبادت و دعا برای مؤمنین بودند، اما خودشان و اهل خانه را دعا نکردند. لذا پرسیدم که چرا برای ما دعا نمی‌کنید. فرمودند: «الجارُ ثُمَّ الدّارُ». البته این کیفیت از عبادت به خاطر درجه وجودی حضرت زهرا(س) است و شاید برای ما مقدور نباشد که عیناً همان شیوه از عبادت را داشته باشیم، بلکه باید خود را به آن سبک نزدیک کنیم.

 

 

اگر جامعه را به عنوان یک اقیانوس یا دریا در نظر بگیریم، خانواده همانند رودخانه‌‌ای است که دریا به واسطه آن به وجود می‌آید و اگر این رودخانه‌ها آب تلخ، شور یا شیرین داشته باشند، آن دریا همین‌گونه خواهد بود. بنابراین اگر می‌خواهیم جامعه‌ای پویا، شاد و خودکفا داشته باشیم، باید تلاش کنیم که خانواده‌ها از چنین ویژگی‌هایی برخوردار باشند. خانواده در فرهنگ دینی و اسلامی ما بسیار مورد توجه است. طبق روایت، در عالم هیچ بنایی ارزشمندتر از بنای ازدواج نیست و این موضوع نشانه اهمیت خانواده در اسلام است.

 

شناخت تکالیف و وظایف اعضای خانواده و انجام درست آنها باعث می‌شود که خانواده نقش اساسی خود را بازی کند و جامعه‌ای پربار، درخشان و پیشرو داشته باشیم. اگر به زندگی حضرت فاطمه(س) نگاه کنیم، درمی‌یابیم که ایشان یکی از بهترین الگوها در مورد توجه به خانواده هستند. روشن است که بین زن و مرد تفاوت‌های ظاهری و روحی وجود دارد که تکالیفشان متفاوت است. بنابراین در زمینه وظایف زن و مرد در برابر همدیگر، به عنوان اصلی‌ترین ارکان خانواده، باید گفت که حضرت زهرا(س) و امیرالمؤمنین(ع) در اوایل ازدواج خدمت پیامبر(ص) رسیدند و سؤال کردند که چگونه تقسیم کار کنیم. پیامبر فرمودند که وظایف درون خانه به حضرت زهرا(س) و وظایف بیرون از خانواده همانند تأمین معاش و هزینه‌ زندگی با امیرالمؤمنین(ع) است. 

 

 

در الگوگیری شرایط زمانی و مکانی بسیار مهم است. در الگوگیری غیرمستقیم قرار نیست  که عیناً همان رفتار را تکرار کنیم. ایشان به وظایف همسرداری حساس بودند. بنابراین زنان امروز هم باید بدانند که وظایفی دارند و به آنها حساس باشند. در آن زمان نیازی به کار کردن زنان در بیرون از خانه نبود، اما ایشان فعالیت‌های اجتماعی وسیعی داشتند. خطبه حضرت زهرا(س)، که به خطبه فدکیه معروف است، در مسجد پیامبر و در میان جمعی از مردان گفته شد و خودشان این خطبه را خواندند نه اینکه شخص دیگری آن را بخواند.

 

 

حضرت زهرا(س) خطاب به جامعه‌ای منحرف و در مقابل حقی که از ایشان ضایع شد خطبه‌ای غرا ‌خواندند و این امر نشانه توجه ایشان به فعالیت بیرون از خانه است. برای درک بهتر سخن، داستانی را بیان کنم؛ پیامبر اسلام(ص) در جمعی از اصحاب بودند و سؤال کردند که بهترین چیز برای زنان چیست؟ هرکسی جوابی داد. سلمان فارسی معتقد بود که این سؤال درباره زنان است و یک زن بهتر می‌تواند به آن جواب دهد. لذا به در منزل حضرت زهرا(س) رفتند و سؤال را پرسیدند. حضرت فاطمه جواب دادند که بهترین چیز برای یک زن این است که هیچ مردی را نبیند و هیچ مردی او را نبیند. در واقع منظورشان این بود که این ایده‌آل است. مرحوم علامه مصباح یزدی می‌فرمایند که این موضوع با توجه به شرایط زمان و مکان است؛ در حالی ‌که وقتی لازم بود که حضرت زهرا(س) حضور اجتماعی و سیاسی داشته باشند و از دلایلشان دفاع کنند، دیگر ماندن در منزل فایده نداشت، چراکه نه تنها مردان ایشان را می‌‌دیدند، بلکه صدایشان را هم می‌شنیدند.

 

 

اصلاً منافات ندارد. اتفاقاً زنان در الگوگیری از حضرت زهرا باید توجه کنند که به حضور اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حساس باشند و نمونه آن هم خطبه فدکیه است. در صدر اسلام حضرت زهرا(س) به عنوان پرستار برای مراقبت از زخمی‌ها در جنگ‌ها حضور می‌یافت. در میانه جنگ‌های صدر اسلام، پیامبر حضرت زهرا(ص) را «ام ابیها» خطاب کردند و این نشانه‌ای از حضور اجتماعی ایشان بود.

 

 

علل مختلفی باعث ایجاد چنین روحیه‌ای در بخشی از جامعه شده است؛ هر چند هنوز بسیاری از مردم زندگی ساده‌ای دارند و تجمل‌گرا نیستند، اما متأسفانه ما سبک زندگی حضرت زهرا(س) را با سبک زندگی امروز به خوبی تطبیق نداده‌ایم و گاهی به گونه‌ای بیان می‌کنیم که برای جوان امروز دور از ذهن است، چراکه این‌گونه برداشت می‌کند که باید عیناً از حضرت زهرا(س) الگوگیری کنم. در واقع باید به دنبال به‌روز کردن این الگو باشیم، چراکه شاید آن سبک زندگی قابل اجرا نباشد. بنابراین نباید در نقل داستان زندگی اهل بیت(س) دچار انحراف شویم، بلکه روح حاکم بر آن الگو اهمیت دارد.

 

 

درباره این موضوع کمتر سخن گفته شده است. ایشان فعال و جهادگر فرهنگی هم بودند. حال آیا زنان می‌توانند در عرصه فرهنگی حضور یابند؟ یکی از جنبه‌های کارِ علمی، پاسخگویی به سؤالات و شبهات است که حضرت زهرا(س) در این زمینه نیز فعال بودند. ظاهراً یکبار یکی از زنان خدمت حضرت زهرا(س) رسید و سؤالاتش به درازا ‌کشید و به همین دلیل از ایشان عذرخواهی کرد، اما حضرت فاطمه زهرا(س) فرمودند که کسی که ابهام دیگری را رفع کند از نظر معنوی ثواب بسیاری می‌برد و من از این کار استقبال می‌کنم. لذا یکی از شئون زندگی حضرت زهرا(س)، عالِم و محدث بودن است؛ بدین معنا که روایت‌ها و مباحث علمی را بیان می‌کردند و در حوزه فرهنگی نیز حضور پررنگی داشتند.