بزرگ‌ترین مسئله در عرصه فضای مجازی، تعیین تکلیف در حکمرانی آن است

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه فضای مجازی؛ اختتامیه نخستین جشنواره بین‌المللی «حل مسائل کلیدی فضای مجازی» با حضور دکتر ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، حجت‌الاسلام و المسلمین حمید ملکی، قائم‌مقام مدیر حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام خسرو پناه، استاد حوزه و دانشگاه و جمعی از طلاب و فضلای حوزه علمیه برگزار گردید و در پایان از برگزیدگان تقدیر به عمل آمد.

در ابتدا حجت‌الاسلام رضا حاج‌حسینی، مدیر دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی به بیان توضیحاتی در خصوص این جشنواره پرداخت و اظهار کرد: سومین جشنواره از سه جهت بدیع بود. نخست اینکه ما در این همایش به دنبال حل مسئله و رفع دغدغه‌های نظام در حوزه فضای مجازی بودیم. مسائلی را محور جشنواره قرار دادیم که پاسخ به آن می‌توانست ده‌ها سؤال اسلامی انسانی مرتبط با فضای مجازی را پاسخ دهد.

وی ادامه داد: دومین نکته این بود که ما به جای محورهای کلی، 15 سؤال را به‌عنوان موضوع در معرض پژوهشگران قراردادیم. همچنین قالب‌های ارائه آثار در جشنواره محدود نشده بود تا افراد با فراغ بال بیشتری یافته‌های علمی خود را ارائه دهند.

بیان قرآن درباره دوری از خطر الحاد

در ادامه حجت‌الاسلام حمید ملکی، قائم‌مقام مدیر حوزه‌های علمیه قم ضمن تشکر از فعالیت دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی مرکز ملی فضای مجازی، پیرامون تأثیر فضای مجازی بر جامعه و اذهان جوانان اظهار کرد: طبق دستورات دینی، خرید، فروش، نگهداری و مطالعه کتب ضاله حرام است و از طرفی، قرآن کریم به‌صراحت دستور داده است که هنگام فراگیری فساد در جامعه، افراد بایست اهل‌وعیال و جامعه را از خطر الحاد حفظ کنند؛ حال با توجه به این مسائل ما مشاهده می‌کنیم که شبهات فراوانی این روزها در فضای مجازی مطرح‌شده و ذهن جوانان ما را هدف قرار می‌دهد و آنان را از دین دور می‌سازد.

وی ادامه داد: برای مقابله با چنین آشفته‌بازاری در فضای مجازی، ابتدا بایست به‌صورت جهادی، نهضت سواد رسانه‌ای در کشور راه‌اندازی شود تا آحاد مردم هنگام مطالعه مسائل مختلف در فضای مجازی، آن‌ها را به‌صورت متفکرانه مورد تحلیل قرار دهند.

حجت‌الاسلام ملکی افزود: از طرفی وجود مراکز مختلفی همچون دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی مرکز ملی فضای مجازی می‌تواند به ارائه راهکار برای حل مسائل کلیدی فضای مجازی بپردازد؛ البته لازم به ذکر است که ما در حوزه فضای مجازی از فقدان یک فرماندهی واحد برای تقسیم‌کار و شبکه‌سازی رنج می‌بریم که لازم است دستگاه‌های مربوطه از جمله مرکز ملی فضای مجازی این نقطه‌ضعف را رفع کند.

تفاوت نقش امروز دولت در حکمرانی بر فضای مجازی

در ادامه مراسم اختتامیه اولین جشنواره بین‌المللی حل مسائل کلیدی فضای مجازی، ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی به ایراد سخنرانی پرداخت.

فیروزآبادی، مرکز ملی فضای مجازی را نقطه کانونی سیاست‌گذاری فضای مجازی برشمرد و عنوان کرد: سیاست‌گذاری در حوزه فضای مجازی بسیار پیچیده است و از مباحث کلاسیک فراتر رفته است بدین‌صورت که در این حوزه، تصمیم‌گیری‌ها صرفا در قدرت دولت‌ها نیست بلکه به دلیل پیچیدگی‌ها، بخش‌های اجتماعی و اقتصادی امکان مداخله پیداکرده‌اند به‌عنوان نمونه اکنون با گسترش فضای مجازی، حکمرانی دولت‌ها و مجلس‌ها با گذشته متفاوت است و تصمیمات به‌راحتی در جامعه زیر سؤال می‌رود. با توجه به این توضیحات، دیگر نمی‌توان در یک اتاق بسته سیاست‌گذاری کرد بلکه باید سیاست‌‌‌ها در نظر مردم قرارگرفته و اقناع‌سازی صورت گیرد.

وی ادامه داد: از طرفی ما در حوزه علوم، تحولات گسترده‌ای مشاهده می‌کنیم بدین‌صورت که کارکرد نهاده‌های علمی تغییر پیداکرده است. در قرن گذشته، علم توسط دانشگاه‌ها آغاز و بسط پیدا می‌کرد اما اکنون نقطه شروع علوم در کمپانی‌های بزرگ است؛ بر همین اساس درگذشته، دانشگاه‌ها وابسته حکومت‌ها بودند اما اکنون در سیطره قدرت حکومت‌ها، شریکی جدی به وجود آمده و آن‌هم شرکت‌های بزرگ خصوصی هستند. در حال حاضر ما شاهد موجودیت‌های فراملیتی هستیم همچون شرکت مایکروسافت که در ده‌ها کشور حضورداشته و می‌تواند نگاه، نگرش و سبک زندگی جوامع را تغییر دهد.

فیروزآبادی، چگونگی بروز و ظهور دستگاه دین و روحانیت در فضای مجازی را ازجمله چالش‌های دیگر این حوزه برشمرد و عنوان کرد: فضای مجازی به دلیل از بین بردن ابعاد زمانی و مکانی، زیست‌بوم انسان را بزرگ کرده است که منجر به تولد دانش‌های جدید می‌شود. ما بایست در این زیست‌بوم، شاهد نوآوری‌های باشیم و بتوانیم قلمرو دینی و فرهنگی خود را تعیین کنیم. ما در فضای فیزیکی شاهد حضور دستگاه دین در تمام شئونات زندگی هستیم و باید قلمرو این حضور در فضای مجازی هم تعریف گردد.

وی ادامه داد: مرکز ملی فضای مجازی از طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه توقع دارد تا در حوزه سیاست‌گذاری با استفاده از منابع وحی و نیز با رویکرد فقهی به سؤالات موجود پاسخ دهد. ما بایست توجه کنیم که در حوزه فضای مجازی، غرب توانسته بین حوزه‌های مختلف دانشی همچون حوزه علوم انسانی، ریاضی، فیزیک، پزشکی و ... همگرایی ایجاد کند و ما از حوزه‌های علمیه انتظار داریم تا مشابه این رویکرد را در حوزه‌های دینی و انسانی پیاده‌سازی کرده و در ادامه، مباحث نظری دین را در حوزه حکمرانی فضای مجازی دخالت دهند.

فیروزآبادی در پایان بیان کرد: بزرگ‌ترین مسئله در حوزه فضای مجازی، تعیین تکلیف در حکمرانی این حوزه است و چنانچه ما به شبه اجماع نظری در این خصوص برسیم، می‌توانیم از فرصت‌های فضای مجازی استفاده کنیم؛ پرواضح است که حوزه و دانشگاه نقشی تعیین‌کننده را در این خصوص خواهند داشت.

ضعف حکمرانی در فضای مجازی

حجت‌الاسلام خسروپناه، دبیر علمی جشنواره نیز در این مراسم با بیان اینکه اکنون فضای مجازی با تمام شئونات زندگی بشر پیوند خورده است، بیان کرد: ما در حوزه فضای مجازی با ضعف حکمرانی مواجه هستیم، حکمرانی شامل سه رکن اساسی سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و خدمات عمومی است که اگر این مجموعه راه‌اندازی شود می‌توانیم مدعی باشیم در حوزه فضای مجازی حکمرانی داریم وگرنه نوشتن اسناد را حکمرانی نمی‌گویند. به‌عنوان نمونه مهم‌ترین آسیب طرح صیانت از فضای مجازی، عدم وجود گفتمان سازی به‌عنوان یکی از ارکان تنظیم‌گری بود.

وی ادامه داد: فقه فضای مجازی با فقه نماز و روزه تفاوت دارد چراکه در فقه نماز و روزه اگر یک فقیه در حوزه احادیث و روایات تخصص داشته باشد می‌تواند احکام را روشن سازد اما فقه فضای مجازی پیوند وسیعی با فلسفه دارد و چنانچه محقق فلسفه نداند نمی‌تواند حکم فقهی صادر کند.

حجت‌الاسلام خسرو پناه با بیان اینکه تزاحم از موضوعات مهم فقه فضای مجازی است، عنوان کرد: به‌عنوان نمونه در فضای مجازی ما شاهد تزاحم اقتصاد و فرهنگ هستیم؛ برخی می‌گویند به دلیل آثار فرهنگی، اپلیکیشن‌های خارجی را تعطیل کنیم درصورتی‌که با تعطیلی این اپلیکیشن‌ها، اقتصاد خانوار آسیب جدی خواهد دید.

این استاد حوزه و دانشگاه یادآوری کرد: بایست در دانشگاه‌ها، دانشکده‌های فضای مجازی و همین‌طور مراکز آموزشی فضای علمی بینارشته‌ای شکل گیرد، در غیر این صورت در حوزه حکمرانی فضای مجازی حرفی برای گفتن نخواهیم داشت.

در پایان این جشنواره، ضمن قرائت بیانیه هیئت داوران، از آثار برگزیده تجلیل و تقدیر بعمل آمد.