اقتصاد ایران مبتلا به گرداب پولی است

منتقدان و کارشناسان اقتصاد اسلامی بر این باورند که شیوه تأمین مالی در نظام اقتصادی ایران مبتنی بر مبانی اسلام نیست و آنچه که در نظام سرمایه‌داری وجود دارد، با کمی تغییر و از طریق حیله‌های ربوی در نظام بانکداری و تأمین مالی کشور پیاده‌سازی شده است. کارشناسان اقتصاد اسلامی همواره به وزارت اقتصاد و بانک مرکزی توصیه کرده‌اند در شیوه تأمین مالی اسلامی باید اوراق صکوک و بازار سرمایه اسلامی مدنظر قرار گیرد، البته بسترهای توسعه این دو ابزار فراهم شده اما بنا به شرایطی خیلی رشد و نمود پیدا نکرده است.

ایرج توتونچیان، معاون اسبق وزارت امور اقتصادی و دارایی و استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا(س) در گفت‌وگو با ایکنا، درباره عوامل مؤثر بر نادیده گرفتن شیوه‌های تأمین مالی اسلامی در اقتصاد ایران گفت: ابتدا باید مدنظر داشت که در نظام تأمین مالی اسلامی ربا جایی ندارد و لذا از اساس باید ربا را حذف کرد و در کنار حذف ربا، حذف سفته‌بازی از دیگر اقداماتی است که ضروری است مدنظر سیاستگذاران اقتصادی قرار گیرد.

وی افزود: تقویت زنجیره تأمین مالی نیازمند این است که زمینه انجام مشارکت‌های اسلامی و مبادلات اسلامی در کشور بهبود پیدا کند.

ربا و انحراف منابع

معاون اسبق وزارت امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه ربا اجازه نمی‌دهد سرمایه‌های بالقوه کشور به سمت تولیدات واقعی هدایت شود، اظهار کرد: وقتی ربا برطرف شد تمام سرمایه‌های موجود کشور بالقوه به سمت تولیدات و کارهای تولیدی هدایت می‌شود. از سوی دیگر اگر ما امروز شاهد وجود بی‌عدالتی و تشدید شکاف طبقاتی هستیم، تمامی اینها ناشی از وجود ربا در سیستم بانکی کشور است. باید بدانیم که ربا تعادل اقتصادی و اجتماعی و تعادل قیمت‌ها را برهم می‌زند.

توتونچیان تأکید کرد: تا زمانی که ربا و سفته از بین نرود صحبت کردن از تقویت تولید، حمایت از تولید و شیوه تأمین مالی اسلامی کاری بیهوده است و فقط هزینه و وقت کشور را خواهد گرفت.

وی ادامه داد: متأسفانه بانک مرکزی فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد که در جهان مرسوم است و نه جزئی از وظایف ذاتی آن. به عنوان مثال چه معنی دارد که بانک مرکزی سکه طلا ضرب کند و به مردم بفروشد، درصورتی‌که باید ضرب سکه در اختیار صراف‌ها باشد. در گذشته هم همین روال وجود داشته، یعنی دولت به صراف‌ها شمش طلا می‌داد و آنها سکه را ضرب می‌کردند و صراف در ازای ضرب سکه، از دولت دستمزد دریافت می‌کرد. اصلاً در قانون نیامده که بانک مرکزی می‌تواند سکه ضرب کند و سپس با قیمت‌های کذایی آن را در بازار به فروش برساند.

ضرب سکه و تشدید سفته‌بازی

استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا(س) ادامه داد: همین که بانک مرکزی مستقیماً ضرب سکه انجام می‌دهد، سفته‌بازی را در بازار رقم زده و به نظر شما وقتی سفته‌بازی وجود دارد آیا می‌توان از زنجیره تأمین مالی اسلامی و حمایت از تولید سخن گفت؟

توتونچیان درباره اوراق صکوک گفت: صکوک یکی از شیوه‌های قابل قبول در حوزه تأمین مالی محسوب می‌شود که از اثرات بهره کاسته است، اما نمی‌توان از آن انتظار داشت که در نظام تأمین مالی معجزه کند. البته نمی‌توان اثرگذاری آن را نفی کرد ولی به هر حال شیوه تأمین مالی اسلامی نیازمند پیش‌شرط‌هایی است که اگر رعایت نشوند، صکوک تأثیرگذار نخواهد بود. به عبارت بهتر ابتدا باید منشأ ربا و سفته‌بازی شناسایی و ریشه آن خشکانده شود و سپس درباره در رابطه با این موارد سخن بگوییم.

بیشتر بخوانید:

• تأمین مالی کارآمد در گروی وجود پروژه‌های جذاب

وی با بیان اینکه باورها و روش‌های نظام سرمایه‌داری در اقتصاد ایران رسوخ کرده است، عنوان کرد: در نظام سرمایه‌داری فردگرایی جای جمع‌گرایی را گرفته ولی در اسلام به هر دو اینها توجه شده، یعنی هم فرد هویت دارد و هم جمع. متأسفانه باورهای نظام سرمایه سدی بزرگ در برابر از بین بردن ربا و سفته‌بازی محسوب می‌شود. در کشور اسلامی که ادعای حاکمیت اسلام در آن وجود دارد نباید نظام اقتصادی‌اش در دست سرمایه‌داران باشد.

دوگانگی در نظام تأمین مالی ایران

استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا(س) تأکید کرد: متأسفانه در نظام اقتصادی ایران دوگانگی وجود دارد، یعنی عده‌ای می‌خواهند شیوه تأمین مالی اسلامی را پیاده‌سازی کنند اما عده دیگر شیوه تأمین مالی مرسوم در نظام سرمایه‌داری را و چون طرفداران نظام سرمایه‌داری در کشور تا حدودی نفوذ دارند به حامیان شیوه تأمین مالی اسلامی خیلی میدان داده نشده و سخنانشان شنیده نمی‌شود. این دوگانگی شرایط اقتصادی را بدتر از قبل کرده و ربا و سفته‌بازی را تشدید می‌کند.

توتونچیان ماهیت نظام سرمایه‌داری را ضدعدالت توصیف کرد و در این رابطه افزود: ایدئولوژی اسلامی همواره به دنبال عدالت بوده و انقلاب اسلامی هم با هدف برقراری عدالت رقم خورد. یکی از جنبه‌های عدالت این است که کارگرها در سود واحدهای تولیدی شریک شوند و به طور کلی جامعه باید از سود تولید برخوردار باشد و تولید ثروت در کشور به یک باور قلبی تبدیل شود. متأسفانه ربا و سفته‌بازی مانع جدی تولید ثروت در کشور به حساب می‌آید و انگیزه تولید را از بین برده و اقتصاد را در اختیار افراد ذی‌نفوذ و دلال قرار می‌دهد.

گرداب پولی در اقتصاد

وی ادامه داد: در حال حاضر در کشور ما گرداب پولی ایجاد شده و همین گرداب پولی مانع توزیع عادلانه منابع میان صنایع شده است، یعنی پول با هدف حمایت از صنایع تخصیص داده می‌شود اما در این بین افراد صاحب نفوذ آن را به نفع خود مصادره می‌کنند.

معاون اسبق وزارت امور اقتصادی و دارایی در پایان تأکید کرد: ظرفیت‌های اقتصادی بسیار زیادی در اسلام وجود دارد که باعث می‌شود عدالت در کشور تحقق پیدا کند. شیوه تأمین مالی در نظام اسلامی اصلاً با ربا سازگاری ندارد و لازم است دولت آقای رئیسی مدنظر قرار دهد که بزرگترین آفت اقتصاد ایران رباست و در صورت وجود ربا و سفته‌بازی هیچ شیوه تأمین مالی اسلامی پاسخگو نیست و تلاش‌ها در این عرصه نتیجه‌ای به دنبال ندارد.

گفت‌وگو از سعید امینی