راهکارهای مبارزه با استکبار براساس آموزه‌های قرآن

استکبار جهانی یک آسیب اجتماعی و تهدیدی برای همگان است. مقابله با استکبار دو راه دارد؛ یکی ورود شخصی به عرصه مواجهه و بهره‌گیری از داشته‌های شناخته‌ شده و در دسترس و دوم، شناسایی مجموعه توانایی‌های قابل  دسترسی و بهره‌گیری از آن در ساختاری مدیریت شده برای مواجهه‌ای چند جانبه یا همه جانبه با نیت مانعیت کامل و حتی وارد آوردن بیشترین ضربه با هدف تضعیف حداکثری یا نابودی آن. همچنان که مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «جهت‏گیری کلی سیاسی ـ اجتماعی دولت اسلامی، باید ریشه­کنی کفر و استکبار و پیروان و مظاهر آن‌ها در جهان باشد.»(بيانات مقام معظم رهبری در تاریخ 89/4/2)

سنگ بنای اکثر فتنه‏‌ها در تاریخ را طاغوت‏‌ها و جبارها نهاده‌‏اند و تحقق مقصود اولیای الهی که حکومت فراگیر حق در عالم است، همیشه با فتنه­‌انگیزی، طغیان و سرکشی مستکبرین روبرو بوده است؛ در همین راستا قرآن کریم دستور نابودی همه گردن‌کشان عالم را به مسلمانان می­‌دهد: «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمين؛ و با كفار جهاد كنيد تا فتنه و فساد از روى زمين برطرف شود و دين خدا حاكم باشد و بس و اگر از فتنه دست كشيدند تجاوز جز بر ستمكاران روا نيست.»(بقره/ آیه 193) 

قاعده مبارزه با استکبار

کفار مستکبر، دشمنان دین خدا هستند و در هر جا که باشند در صف‌­آرایی نیروهای باطل علیه نابودی دین کوتاهی نمی‏‌کنند. مواجهه با مستکبران دنیا، دارای قانون معینی است که کسی حق شکستن و یا تفسیر غلط آن را ندارد، قاعده همیشگی برخورد با کفر و شرک و نفاق، جهاد و مبارزه همه‌جانبه و شدت عمل علیه آن‌هاست. قرآن کریم می‌فرماید: «وَ قاتِلُوا الْمُشْرِكينَ كَافَّةً كَما يُقاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقينَ؛ با مشركان، دسته‌ جمعی پيكار كنيد، همان‌گونه كه آن‌ها دسته‌ جمعی با شما پيكار می‌كنند و بدانيد خداوند با پرهيزگاران است.»(توبه/ آیه 36)

ایستادگی علیه مستکبران کافر و منافق و بدون رأفت مبارزه کردن، دستور دیگری است که خداوند در قرآن کریم به پیامبرش(ص) خطاب کرده ‏است: «إِذَا جَاءَكَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَكَاذِبُونَ؛ چون منافقان نزد تو آيند گويند گواهى مى‏‌دهيم كه تو واقعا پيامبر خدايى و خدا هم مى‏‌داند كه تو واقعا پيامبر او هستى و خدا گواهى مى‏‌دهد كه مردم دو چهره سخت دروغگويند.»(منافقون/ آیه 1) و نیز فرمود: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصير؛ اى پيامبر با كافران و منافقان بجنگ و با آنان به‌شدت رفتار كن، جايگاهشان جهنم است كه بد سرانجامى است.»(منافقون/ آیه 5)

امام خمینی(ره) فرمودند: «درس قرآن، مبارزه علیه استکبار است و اين درس را نبايد فراموش كنيم كه بايد در مقابل ابرقدرت‌‏ها مقاومت كرد. لذا، براساس همین آیات شریفه قرآن و بر مبنای منطق تغییرناپذیر دین می‌گوييم تا شرک و كفر است، مبارزه است و تا مبارزه است، ما هستيم.»(صحيفه نور، ج‏ 20، ص 485، ج‏ 21، ص 9 و ص 88)

نفرت درونی و اقدام عملی بر علیه مستکبران

نفرت نسبت به دشمنان اسلام اگرچه شرط مسلمانی است، اما کافی نیست؛ بلکه باید خشم درونی به اقدام عملی مبدل شود. خداوند متعال در این زمینه می‌فرماید: «قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ في‏ إِبْراهيمَ وَ الَّذينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً؛ ابراهیم و همراهان او را الگو و نمونه خوبی برای شما است، آنگاه‌ که به قوم مشرک خود گفتند: ما از شما و آنچه غير از خدا می‌پرستيد بيزاريم و نسبت به شما كافريم و ميان ما و شما کینه و دشمنى هميشگى آشکار شده است.»(ممتحنه/ آیه 4)

جهاد با کافران و مستکبران آن‌قدر مهم است که در روایتی آمده است که در حد توان خود و با تمام دارایی خود با زورگویان بجنگید؛ امیرالمؤمنین علی(ع) در این مورد می‏‌فرمایند: «جَاهِدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَيْدِيكُمْ فَإِنْ لَمْ تَقْدِرُوا َفجاهِدُوا باَلْسِنَتِكُمْ فَإِنْ لَمْ تَقْدِرُوا فَجَاهِدُوا بِقُلُوبِكُمْ؛ در راه خدا با دست [جنگ مسلحانه] جهاد کنید؛ اگر نتوانستید، با زبان جهاد کنید و اگر باز هم نتوانستید، با قلبتان جهاد کنید.»(بحارالانوار، ج 97، ص 49)

بنابراین مبارزه با مستکبران اجتناب‌ناپذیر است چنانچه آیات متعددی از قرآن کریم از جمله «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَة»(بقره/ آیه 193)، «وَ قاتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ الَّذينَ يُقاتِلُونَكُم‏»(بقره/ آیه 190)، «قاتِلُوا الْمُشْرِكينَ كَافَّةً كَما يُقاتِلُونَكُمْ كَافَّة»(بقره/ آیه 36) و «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَ لْيَجِدُوا فيكُمْ غِلْظَة»(بقره/ آیه 123) بر این امر، روشنی می‌بخشند. پس به دستور خداوند مبارزه علیه زورگویان عالم تا از بین رفتن تمام ظلم‌ها و فتنه‌‎‌ها در سراسر عالم ادامه خواهد داشت و در نهایت جبهه حق پیروز خواهد شد.

حضرت امام خمینی(ره) فرمودند: «ای مسلمانان جهان! و مستضعفان تحت سلطه ستمگران! بپا خیزید و دست اتحاد به هم دهيد و از اسلام و مقدرات خود دفاع كنيد و از هياهوی قدرتمندان نهراسيد كه اين قرن به خواست خداوند قادر، قرن غلبه مستضعفان بر مستكبران و حق بر باطل است.»

مبارزه همیشگی با مستکبران

خوی و منش مستکبران از خصلت‌هایی است که جامعه را به اختلال و بحران‌های نابودسازی می‌کشاند، به همین جهت است که در نامه 47 نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً»؛ در کتاب مفردات ألفاظ القرآن آمده‌ است که «خصم» یعنی برای منازعه و درگیری با دشمن برخیزید و گریبان او را بگیرید.

امام علی(ع) فرمود: «مؤمن باید انسان مظلوم را در برابر ظالم يارى دهد تا مظلوم به حقش برسد و ظالم از ظلمش دست بردارد و ظالم و مظلوم در اين دو جمله، مطلق است و تنها مسلمانان را شامل نمی‌شود و به‌ این ‌ترتیب هر مظلومى در جهان بايد زير چتر حمايت مسلمانان قرار گيرد و از ظلم هر ظالم و ستمگرى بايد پيشگيرى شود.»

قرآن کریم نبرد با مستکبرین را از این ‌جهت لازم می‌داند كه خوی استكبار، همانا خوی پيمان‌شكنی و نقض ميثاق است. لذا، چنين می‌فرمايد: «وَ إِن نَكَثُوا أَيْمَانَهُم مِن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّه الكُفْرِ إِنَّهُمْ لاَأ َيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ.»(توبه/ آیه 12)

مهم‌ترين دليل نبرد با مستكبران همان پیمان‌شکنی آن‌هاست چون خداوند دليل مبارزه با آنان را «لا إِيمان لهم» (با كسره) قرار نداد؛ بلكه (لاَأَيْمَانَ لَهُمْ) (با فتحه) قرار داد زيرا با كافر بی‌اِيمان می‌توان زندگی مسالمت‌آميز نمود، ولی با مستكبر بی‌اَيمان هرگز ممكن نيست چون زندگی بدون تعهد متقابل، ميسر نيست.

با توجه به اهمیت مبارزه با مستکبران عالم و توصیه‌های فراوانی که در دین مبین اسلام بر این موضوع شده، پایان‌نامه‌ای با عنوان «مدیریت مواجهه با استکبار بر پایه آموزه‌های قرآن و حدیث» نگارش شده است و در آن راهکارهای مختلف مقابله با استکبار مورد بررسی قرار گرفته و در این پژوهش از دو گونه استکبار درونی یا تکبر و استکبار بیرونی یاد می‌شود. پردازش راهکارهای نوین برای مقابله با استکبار، شناخت مفهوم استکبار و رابطه آن با کبر درونی و پرداختن به ابزارهای جنگ نرم برای مبارزه با استکبار بیرونی از ویژگی‌های این پایان‌نامه است. گزارشی از این پایان نامه در شماره 12 «مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث» منتشر شده است.

حجت‌الاسلام رمضانعلی رحمتی، پژوهشگر قرآنی