پایین‌ترین حد «شکرگزاری» در کلام امیرالمؤمنین(ع)
حبیب‌الله صابری‌نسب، پژوهشگر نهج‌البلاغه معتقد است که شکرگزاری دارای مراتب قلبی، زبانی و عملی است و در حدیث ۲۴۲ «غررالحکم» به پایین‌ترین حد شکرگزاری اشاره فرموده است.
حبیب‌الله صابری‌نسب، پژوهشگر نهج‌البلاغه و مدرس دانشگاه، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، با گلایه از اینکه مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان با آثار و پیامدهای مطالعه نهج‌البلاغه آشنا نیستند و به مطالعه سایر کتاب‌ها رغبت بیشتر نشان می‌دهند، افزود: در این کتاب ارزشمند نکات بسیار ناب و بی‌نظیری وجود دارد که اگر افراد به مطالعه مداوم آن اهتمام ورزند قطعاً مسیر زندگی و حرکتی آنان تغییر کرده و تکامل پیدا می‌کنند.
وی با بیان اینکه نهج‌البلاغه پس از قرآن مهم‌ترین کتابی است که مطالعه مستمر آن بسیار توصیه می‌شود، ادامه داد: متأسفانه نوجوانان و جوانان ما با بطن این کتاب بسیار ارزشی آشنا نیستند و ندانستن آنان به کم‌کاری همه آحاد جامعه از خانواده گرفته تا اساتید و معلمان آموزش و پرورش، دانشگاه و حوزه‌های علمیه بازمی‌گردد. حتی در صدا‌و‌سیما هم شاهد کم‌کاری‌هایی هستیم که لازم است با اتخاذ راهکارهایی اصولی جبران شود.
بیشتر بخوانید:
- راه نجات انسان در بیان امیرالمؤمنین(ع)
- دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
- چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)
- چگونگی کنترل زبان از نگاه نهج‌البلاغه
صابری‌نسب با اشاره به اینکه آموزه‌های دینی برگرفته شده از قرآن و نهج‌البلاغه در حوزه‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی، سبک زندگی، فرهنگی مغفول مانده است، افزود: نیک می‌دانیم اگر مبانی دینی در حوزه‌های مختلف انتقال پیدا نکند، قطعاً به مرور زمان کمرنگ شده و به فراموشی سپرده می‌شود. وظیفه ما حفظ آموزه‌های اعتقادی است و برای جریان‌سازی همه باید وارد عمل شوند و انجام آن از عهده مربیان و اساتید فرهنگی و قرآنی به تنهایی برنخواهد آمد.
وی با تأکید براینکه آموزه‌های دینی از زمان کودکی باید در وجود انسان نهادینه شده و در دوران جوانی تکامل پیدا کند، تصریح کرد: اولین نکته تربیتی که والدین باید به آن توجه کنند «شکرگزاری» است. متأسفانه کودکان، نوجوانان و جوانان با این شاخصه و مؤلفه مهم دینی آشنا نیستند و باید این مفاهیم به بهترین شکل ممکن القا شود.
این مدرس دانشگاه به حکمت 135 نهج‌البلاغه: «وَ مَنْ أُعْطِيَ الشُّكْرَ لَمْ يُحْرَمِ الزِّيَادَةَ، كسى كه توفيق شكرگزارى پيدا كند از فزونى نعمت محروم نخواهد شد» استناد کرد و گفت: خداوند در آیه 7 سوره مبارکه «ابراهیم» فرمودند: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لاَزِيدَنَّكُمْ». توجه به این آیه نشان از اهمیت شکرگزاری در زندگی دارد و پیامدهای این امر باید در زندگی تبیین شود. حتی شعرا نیز در سرودن اشعار همچون «شکر نعمت، نعمتت افزون کند / کفر، نعمت از کفت بیرون کند» بر اهمیت آن در زندگی تأکید دارند.
صابری‌نسب ادامه داد: حضرت امیر(ع) در «غررالحکم» در باب شکرگزاری فرمودند: «اَوَّلُ ما يَجِبُ عَلَيْكُمْ لِلّهِ سُبْحانَهُ شُكْرُ أَيَادِيهِ وَ ابْتِغاءُ مَرَاضِيهِ، نخستين چيزى كه بر شما در برابر خداوند سبحان واجب است شكر نعمت‌هاى او و به دست آوردن موجبات خشنودى اوست». در واقع شکرگزاری یکی از مراتب ایمان است و ایشان در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «اَلاِْيْمانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ، وَ اِقْرارٌ بِاللِّسانِ، وَ عَمَلٌ بِالاَْرْكانِ، ایمان عبارتند از معرفت قلبی، اعتراف زبانی و عمل با اعضای بدن». از این حدیث این‌طور استنباط می‌شود که شکرگزاری باید قلبی، زبانی و عملی باشد.
وی در تشریح شکرگزاری قلبی، اظهار کرد: بسیاری از نعمات همچون نعمت سلامتی و امنیت برای انسان ناشناخته است و بدون آگاهی از اینکه نعمت هستند از آنان بهره‌مند می‌شویم. انسان در همه حال باید تابع حضرت حق باشد و از دستوراتش سرپیچی نکند. معرفت نعمت و معرفت حمد و ستایش در برابر نعمات الهی دو مؤلفه برای رسیدن به شکر قلبی هستند. شکر قلبی، شکری درونی و باطنی است و وقتی انسان از درون خود را مدیون خداوند بداند در واقع شکر قلبی را به جای آورده است. نعمت‌شناسی و دقت در این حوزه معنای خاص معرفت الهی است و باید مورد اهمیت واقع شود.
این پژوهشگر نهج‌البلاغه شکر زبانی را از دیگر مراتب شکرگزاری دانست و با بیان اینکه این امر دارای مصادیقی همچون سجده شکر، ذکر زبانی، دعای خیر برای دیگران است، ادامه داد: شکر قلبی، راهی برای رسیدن به شکر زبانی است. انسان با احساسی برخاسته از فطرت درونی میل به بیان خوبی‌ها و زیبایی‌ها دارد و از بیان این امر لذت می‌برد. خداوند متعال با بخشیدن نعمت عقل و احساس به انسان زمینه شکر زبانی را فراهم کرده است. نبی مکرم اسلام(ص) نیز در حدیثی می‌فرمایند: «وَ أَمّٰا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ، نعمت‌های پروردگارت را بازگو کن».
صابری‌نسب در پایان آخرین مرتبه از شکرگزاری را شکر عملی بیان کرد و گفت: اعتراف و اقرار به وجود نعمات و استفاده از آن در راستای تحقق اهداف الهی است و بهره‌وری از نعمات برای گناه و معصیت، جز کفران نعمت نیست. مولا علی(ع) در حدیثی پایین‌ترین حد شکر عملی را در حدیث 242 «غررالحکم» اینگونه بیان فرمودند: «اقل ما يحب للمنعم ان لايعصی بنعمته، کمترین حدی که باید در حق منعم انجام شود، این است که با نعمتش معصیت نشود». بیان این حدیث بدان معناست که شکرگزاری باید در باطن و ظاهر نمایان باشد و فقط به زبان و ظاهر محدود نشود. نمی‌توان ادعای شکرگزاری داشت و در عمل خلاف آن را انجام داد.
انتهای پیام
