بهار و طبیعت از منظر قرآن کریم

واژه «ربیع‌» در عربی‌ معادل کلمه بهار است‌ که البته این واژه در قرآن کریم ذکر نشده ولیکن در قرآن کریم حدود ۱۰۰ آیه درباره بهار آمده است. در این مجال به مناسبت فرارسیدن روز طبیعت، به نمونه‌هایی از آیات قرآن کریم که به تدبر و تفکر درباره طبیعت و زنده شدن زمین می‌پردازد، اشاره خواهیم داشت.

خداوند تبارک و تعالی در آیه ۵۰ سوره مبارکه روم مردم را به تماشای آثار و برکات رحمت الهی و زنده شدن زمین که با آغاز فصل بهار رخ می‌دهد، دعوت می‌کند. «فَانْظُرْ إِلَىٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ ذَٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ ۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند، در حقیقت هم اوست که قطعاً زنده‌کننده مردگان و اوست که بر همه چیزی تواناست».

همچنین خداوند تبارک و تعالی در آیات ۵ و ۶ سوره مبارکه حجّ فصل بهار را نشانه‌ای از انجام رستاخیز توصیف می‌کند. در بخشی از آیه ۵ سوره مبارکه حجّ آمده است: «وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ؛ و (دلیل دیگر از ادله قدرت خدا بر معاد آنکه) زمین را بنگری وقتی خشک و بی‌گیاه باشد، آن‌گاه چون باران بر آن فرو باریم سبز و خرم شود و (تخم‌ها در آن) نمو کند و از هر نوع گیاه زیبا برویاند» و در آیه ۶ سوره مبارکه حجّ آمده است: «ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَأَنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ این (آثار قدرت) دلیل است که خدا حق است و هم او البته مردگان را زنده خواهد کرد و او محققا بر هر چیز تواناست».

علاوه بر این‌ها خداوند در آیه نورانی ۱۱۴ سوره مبارکه مائده نیز می‌فرماید: «قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ ۖ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ؛ عیسی پسر مریم گفت، بار الهی از آسمان، خوانی بر ما فرو فرست تا عیدی برای اول و آخر ما باشد».

خداوند تبارک و تعالی در خصوص ارائه نشانه‌‏هایی از ذات پاک الهی برای مردمی که اهل اندیشه هستند، در آیه ۱۶۴ سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْیَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَآبَّهٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَیْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ؛ در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمد و شد شب و روز و کشتی‌هائی که در دریا به سود مردم در حرکتند و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با آن زمین را پس از مرگ زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و همچنین در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که در میان زمین و آسمان معلقند، نشانه ‌هایی است از ذات پاک خدا و یگانگی او برای مردمی که عقل دارند و می‌اندیشند.

عطاءالله امیدواری، دستیار استاندار فارس در امور قرآنی