طنین طبل‌ها در اهرام ثلاثه
سرزمین اهرام ثلاثه که روزگاری دیار فراعنه بود اکنون که رمضان فرامی‌رسد مکانی برای شنیدن طنین طبل‌های سحری‌خوانان است که مردم را برای راز و نیاز با پروردگار بیدار می‌کنند.
رمضان سنت اسرارآمیزی دارد که به دلایل مختلف با آن در هر شهر و کشور همراه شده است. در مصر سرزمین اهرام ثلاثه، مساحاراتی (مسحراتی) یکی از قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین سنت‌هایی است که در ماه رمضان شاهد آن می‌توان بود. ال مسحراتی کسی است که در مناطق مسکونی راه می‌رود و بر طبل می‌کوبد تا مردم را از خواب بیدار کند تا قبل از نماز صبح، سحری بخورند. بااین‌حال، امروزه به نظر می‌رسد که این عمل باستانی در شهر قاهره مثل بسیاری از شهرهای جهان اسلام رو به خاموشی است.
ای رمضان، ماه مغفرت
مسحراتی‌ها در قاره همیشه با بچه‌های محله‌های خود همراه می‌شوند و این افراد،گاهی همراه او طبل می‌زنند و در خواندن او را همراهی و با او همخوانی می‌کنند. آنها صدا می‌زنند: «ای رمضان، ماه مغفرت.» سحرخوانی در مصر از ساعت حدود سه بامداد آغاز می‌شود و سحرخوان پس از خواندن سه بار بر طبل خود می‌کوبد. سحرخوان از خانه خود شروع به حرکت می‌کند در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر خود سحرخوانی می‌کند و به هر خانه که می‌رسد با آواز و طبل‌زنی اهالی خانه را به بیداری و روزه‌داری خوردن سحری دعوت می‌کند. در هر کوچه نیز تعدادی از جوانان و هم‌محلی‌ها به او ملحق می‌شوند. به‌طورمعمول، ازآنجایی‌که وظیفه سحرخوان بیدار کردن مردم است، مسحراتی آن‌قدر با صدای بلند می‌خواند و بر طبل خود می‌کوبد که به صورت معمول صدای آواز و نوای طبل او تا چند بلوک آنطرف‌تر از سحرخوان شنیده می‌شود.
در گذشته با توجه به اینکه تعداد افراد در محله‌ها کمتر بود و تعداد سحرخوانان بیشتر، کسانی که در مصر سحرخوانی می‌کردند تقریباً نام تمامی اهالی محله‌ای که در آن مسحراتی اجرا می‌کردند می‌دانستند و جلوی در هر خانه که می‌رسیدند نام اهالی آن خانه را برای بیداری صدا می‌زدند.
با اینکه تقریباً در تمام جهان اسلام سحرخوانان مرد هستند در مصر در برخی از روستاها سحرخوانان زن نیز وجود دارد که در واقع آنها تنها به زدن طبل‌های کوچک به آرامی می‌پردازند و کنار در هر خانه صاحب‌خانه‌ها را بیدار می‌کردند. امروزه با توجه به اینکه نیاز به بیدار کردن مردم با صدای طبل برای خوردن سحری از میان رفته است سحرخوانان مرد صرفاً برای زنده نگه داشتن سنت سحرخوانی در رمضان فعالیت می‌کنند.
مسحراتی‌ها در میان هم‌محلی‌های خود بسیار مورد احترام بودند. مردم مسحراتی را مردی عاقل می‌دانستند زیرا او قادر بود تمام اسامی مردم محلی را به خاطر بسپارد و بنابراین در بسیاری از موقعیت‌ها بسیار مفید می‌شد. درحالی‌که کار مسحراتی داوطلبانه است و برای سحرخوانی و بیداری مردم چیزی از مردم درخواست نمی‌کند اما ساکنان محله اغلب با پایان ماه رمضان به او انعام می‌دهند که این انعام شامل غذا، شیرینی، پول نقد، لباس و... است.
موسیقی رمضان در مصر تنها به سحرخوانی محدود نمی‌شود. در ماه رمضان شهر آذین‌بندی می‌شود و در کنار هر خانه فانوس‌هایی روشن می‌کنند و بازارها و رستوران‌ها چراغی می‌شوند. تمام شهرهای مصر در رمضان بسیار رنگارنگ و چراغانی است و در غروب‌ها، شهر با فانوس‌های رنگارنگ بسیار دیدنی می‌شود. درواقع قاهره در رمضان به عنوان مکانی جادویی شناخته می‌شود که با فانوس‌های رنگارنگ روشن است.
آوازهای کودکانه سنتی
موسیقی رمضان در مصر تنها مختص روزه‌بگیران و سحرها نیست، کودکان مسلمان در مصر این آهنگ را برای ماه رمضان می‌خوانند و در خیابان‌ها راه می‌روند. آنها فانوس‌های کوچک خود را تاب می‌دهند و بزرگتر‌ها در مقابل سرودهای دست جمعی که آنان می‌خوانند به آنها شیرینی شکلات می‌دهند و آنها با این شیوه ساعت‌ها به گشت‌وگذار و خواندن آوازهای باستانی رمضان در مصر مشغول هستند.
چند سال پیش نیز تلویزیون مصر براساس موسیقی سنتی کودکانه کلیپی در تلویزیون این کشور پخش کرد که یکی از کلیپ‌های نوستالژیک برای جوانان مصر است. در بخش‌هایی از مصر از دوره عثمانی که سحوری‌خوانی وجود داشت، چادرهای رنگارنگی برپا می‌شد که نوازندگان مختلف به ویژه سحرخوانان در آنجا جمع می‌شدند و زمان سحر در کنار مردم سحرخوانی را آغاز می‌کردند. هنوز حتی با کمرنگ شدند سنت سحرخوانی در مصر این چادرها برپاست و سحرخوانانی نیز در این چادرها هنگام سحر شروع به سحرخوانی می‌کنند.
به دلیل سنگینی طبل در روزگاران دور که به زمان عثمانی نسبت داده شده مردم با شتر در خیابان‌ها گشت می‌زدند و طبل را به صدا درمی‌آوردند.
اگر در ماه رمضان به مصر سفر کنید می‌توانید بیشتر از این سنت‌ها در سراسر مصر لذت ببرید. این سنن به ویژه در مناطق قاهره قدیم و اسلامی یا قاهره فاطمی مانند خیابان المعز وجود دارند و بازار جان الجلیلی، در اطراف مسجد الازهر و مسجد الحسین و برخی مناطق در اسکندریه نیز دارای مراسم مختلفی در این زمینه هستند.
علاوه‌بر سحرخوانی برای افطار نیز مراسم طبل‌زنی در مصر اجرا می‌شود. طبل مسی؛ نسخه مصری توپ رمضان است که دهه‌هاست به روزه‌داران می‌گویند وقت افطار فرا رسیده است.
طبل بیشتر در روستاهای مصر اجرا می‌شد و توسط افرادی به صدا درمی‌آمد که این طبل را از پدر و اجداد پدری خود به ارث برده‌اند و هنوز بخشی از مراسم رمضان در مصر است.
در زمان سلطنت خدیو اسماعیل در دهه 1870، هنگامی‌که سربازان در حال تمیز کردن یک توپ بودند، یک گلوله به طور تصادفی در حوالی غروب خورشید منفجر شد. هنگامی‌که عموم مردم آن را با یک مراسم دولتی تازه در ماه رمضان که به منظور یادآوری نماز غروب آفتاب و زمان افطار است، اشتباه گرفتند. حاج فاطمه، دختر خدیو، تصمیم گرفت آن را به یک عادت تبدیل کند. از آن روز به بعد، هر روز ماه رمضان، چند ثانیه قبل از غروب آفتاب، صدای توپ رمضان در قاهره شنیده می‌شود.
سنت طبل مسی در روستاهای مصرعلیا به عنوان جایگزینی برای توپ معروف رمضان که در مناطق دورافتاده وجود نداشت آغاز شد. امروزه طبل مسی برای شادی تولد حضرت محمد(ص) به صدا درمی‌آید. مارش طبل برای 12 روز متوالی به نشانه جشن تکرار می‌شود.
الهام نادری فرید
انتهای پیام
