آیت‌الله جوادی آملی متواضع، نقدپذیر و شاگردپرور است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مجید حیدری‌فرد، قرآن‌پژوه و استاد حوزه و دانشگاه، 6 اردیبهشت ماه در نشست علمی «استاد فکر؛ بر محور اندیشه‌های آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی» که از سوی مدرسه شبهه‌پژوهی برگزار شد، گفت: آیت‌الله جوادی آملی جامع منقول و معقول و مشهود است یعنی سه ویژگی را در خود جمع کرده است و کسی که این سه ویژگی را در خود جمع کرده باشد با روش‌شناسی که در این علوم دارد می‌تواند حرف تازه‌ هم داشته باشد. البته علاوه بر روش‌شناسی، زمان‌شناسی هم مهم است و ایشان واجد آن هم هستند. 

وی ادامه داد: فرمایشی از امام علی(ع) داریم که فرمودند؛ اگر کسی زمان خود را بشناسد لا تهجم علیه اللوابس؛ مراد از زمان در اینجا شناخت زمانه، دوره و عصر زندگی خود است و استاد فکر، آیت‌الله جوادی آملی واجد این ویژگی است. اگر دانشمندی زمان‌شناس باشد قهرا پاسخ به نیازهای زمانه هم خواهد داشت.

حیدری فرد بیان کرد: یکی از توصیه‌های حضرت استاد در شکل‌گیری تفسیر تسنیم این بود که حتما به شبهات روز مانند پلورالیزم و سکولاریزم و ... جواب داده شود لذا ما شبهات را گردآوری کرده و خدمت استاد تقدیم می‌کردیم. 

وی اضافه کرد: یکی دیگر از ویژگی‌های استاد فکر، مخاطب‌شناسی است، در روایتی می‌خوانیم که معصوم(ع) فرمودند ما به اندازه درک و توانایی درک و عقل مخاطب با آنان حرف می‌زنیم، همچنین روایتی مرتبط با امام صادق(ع) داریم که نقل شده است، روزی فردی خدمت ایشان رسید و پرسید آیا خدا می‌تواند زمین و آسمان و آفرینش را در یک تخم مرغ جا دهد؟ حضرت دست او را گرفت و او را به فضای باز برد و گفت این آسمان را با چه چیزی می‌بینی و او جواب داد با چشم و عدسی چشم و فرمودند خداوندی که بتواند این خورشید و آسمان به این بزرگی را در حدقه چشم تو قرار دهد می‌تواند زمین را در تخم مرغ هم قرار دهد زیرا تخم مرغ بزرگتر از حدقه چشم است. 

این قرآن‌پژوه تصریح کرد: این مخاطب به همین اندازه قانع شد و پاسخ گرفت ولی طولی نکشید که فرد دیگری وارد شد و از امام این پرسش را پرسیدند و امام(ع) فرمودند این کار محال است زیرا مخاطب او می‌فهمید محال یعنی چه. فرمودند محال است زیرا شیء، قدرت دارد و متعلق قدرت قرار می‌گیرد؛ بنابراین مخاطب‌شناسی خیلی مهم است.

روحیه نقدپذیری

وی افزود: از نکات مهم دیگر درباره استاد فکر، داشتن روحیه نقد و نقدپذیری است یعنی بدون دلیل سخنی را نمی‌پذیرد و اگر کسی هم نقدی بر سخنان ایشان داشته باشد شنوا هستند و این هم خصلتی است که قرآن کریم بر آن تاکید دارد. در سوره مبارکه اعراف فرموده: وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛ ما خیلی از جن و انس را آفریدیم که به جهنم ببریم. در اینجا این سؤال پیش می‌آید که چرا خدا جن و انس را آفریده است که آنها را در آتش بسوزاند؟ لذا فورا در ادامه آیه دلیل را هم بیان کرده است که چه گروهی جهنمی هستند.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اینها کسانی هستند که گوش دارند اما نمی‌شنوند، قلب دارند ولی اهل فهم نیستند یعنی مجاری ادراک خود را به روی حرف و عمل حق بسته‌اند. انسان داده‌ها را یا با چشم می‌بیند و به مغز منتقل می‌کند یا با گوش می‌شنود؛ اگر این مجاری بسته شد و چشم و قلب و گوش حرف حق را ندید و نشنید، همه اینها از کار افتاده‌اند و چنین انسانی، انسان نیست بلکه کالانعام و بلکه پست‌تر از آن است و وارد مرحله حیوانیت می‌شود؛ ابتدا هم حیوان اهلی است ولی به تدریج حیوان وحشی خواهد شد و دیگران را می‌درد.

غفلت دریچه ورود انسان به حیوانیت است

شاگرد آیت‌الله جوادی آملی و عضو هیئت نویسندگی آثار ایشان گفت: چرا انسان از انسانیت ساقط می‌شود؟ علت آن ابتلاء به ویروس غفلت است و این ویروس جان و دل و چشم و گوش را از کار می‌اندازد. قرآن کریم وقتی علت جهنمی‌شدن افراد را بیان می‌کند علت آن را هم بیان کرده است پس ما از قرآن یاد گرفته‌ایم که هیچ حرف و ادعایی را بدون برهان و دلیل نپذیریم. در کنار این انتقادپذیر هم هستیم.

حیدری‌فرد بیان کرد: گاهی استاد مطالبی مطرح می‌کند و بعد شاگرد دچار ابهام می‌شود و سؤال می‌پرسد و چه بسا این سؤال و جواب دو سه مرتبه ادامه می‌یابد اما استاد به این بسنده نکرده و احتمال می‌دهد جواب اقناعی نبوده بلکه اسکاتی بوده است لذا دوباره مطالعه و تفکر می‌کنند تا پاسخی دقیق‌تر و برهانی‌تر بیابند. به همین دلیل شاگرد خوب که اهل پرسش و انتقاد باشد می‌تواند در رشد استاد هم مؤثر باشد و نقش ایفا کند. 

وی اضافه کرد: در این زمینه بحث کرسی‌های آزاداندیشی و شبهات روز خیلی مهم است که ما خودمان را به عنوان یک استادی تصور نکنیم که همه چیز را می‌دانیم و یکی از راه‌ها همین جلسات نقد و بررسی است.

تواضع و فروتنی استاد فکر

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ویژگی دیگر ایشان، تواضع و فروتنی است که در جلسات خصوصی و عمومی مشاهده می‌کنیم؛ حضرت استاد در جلسات دو زانو می‌نشینند و حتی تکیه به پشتی و دیوار نمی‌دهند و گویا آن را نوعی کم احترامی به مخاطب می‌دانند و این روحیه ایشان مثال‌زدنی است.

وی ادامه داد: ویژگی دیگر ایشان، شاگردپروری است که مقوله خیلی مهمی است؛ برخی معلم هستند ولی مربی نیستند. قرآن کریم در بیان ویژگی‌های پیامبر(ص) رسالت او را تلاوت آیات، تعلیم کتاب و حکمت و تزکیه نفوس برشمرده است؛ در 4 جا این آیه آمده است و در سه مورد تزکیه بر تعلیم مقدم است زیرا تا انسان زیست موحدانه را نداند نمی‌تواند از حیات طیبه برخوردار شود.

حیدری‌فرد تاکید کرد: البته خیلی از ما می‌دانیم خدا، روز قیامت و جهنم و بهشت وجود دارد ولی در مقام عمل به آن باور نداریم لذا قرآن همواره این تعبیر را به کار برده است: یا ایها الذین آمنوا؛ اگر بین دانسته‌ها و باور پیوند برقرار شود انسان تربیت خواهد شد.

وی ادامه داد: برخی استادان معلم هستند ولی مربی نیستند ولی برخی هر دو ویژگی را دارند. در سوره بقره نکته لطیفی وجود دارد و آن «و علمکم ما لم تکونوا تعلمون».  گاهی انسان دانشی را در یک معلم نمی‌بیند و سراغ دیگری می‌رود تا بیاموزد ولی این آیه مؤید این موضوع است که خداوند چیزهایی به پیامبر(ص) آموخت که اگر شما از او یاد نگیرید از هیچ منبعی نمی‌توانید بیاموزید؛ این آموزه‌ها فقط از طریق وحی به مردم منتقل می‌شود و راه دیگری وجود ندارد.

حیدری‌فرد اظهار کرد: استاد فکر با تاسی از اسوه حسنه که در قرآن بیان شده است هم مربی جان شاگردان و هم معلم افکار و اندیشه شاگردان است. اگر استادی، استاد فکر بود هم قوه عاقله شاگرد را پاسداری می‌کند تا به ویروس افکار غلط و مدعیات بدون برهان گرفتار نشود و هم دل او را مدیریت می‌کند تا این دل حرم الله باشد. البته شیطان دور و بر قلب انسان طواف می‌کند تا راه نفوذی به قلب فرد متقی بیابد و گاهی براساس غفلت ممکن است راهی برای او پیدا شود ولی انسان‌های با تقوا اجازه این راه را به او نمی‌دهند. 

این قرآن‌پژوه در پایان بیان کرد: البته تقوا که گفته شد به معنای ترسیدن نیست بلکه مراقبت و حفاظت و حراست است؛ قرآن کریم فرموده است مراقب باشید خودتان و خانواده‌تان جهنمی نشوید. تقوا به تعبیر امروز، مدیریت خویش در شئون گوناگون سه گانه وجودی است؛ مدیریت و مراقبت در حوزه اندیشه، انگیزه و رفتار.