موزه‌های دانشگاه تبریز در یک نگاه
موزه‌ها مجموعه‌هایی ارزشمند و حافظ میراث فرهنگی ـ تمدنی ایران در طول تاریخ پرشکوه این سرزمین هستند که انسان را در تفکر به آثار گران‌بهای تاریخ ایران کهن غرق می‌کنند، این مهم در موضوعات مختلف از جمله موزه‌های باستان‌شناختی، مردم‌شناسی، کتب و نسخ خطی، جواهرات، صنایع فرهنگی و هنری، فرش و... به مخاطبان عرضه می‌شود.
به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، به نقل از روابط عمومی دانشگاه تبریز، میراث فرهنگی ملموس، ناملموس و طبیعی به‌عنوان بخشی از تاریخ کهن این مرزوبوم، نشان‌دهنده هویت، غرور ملی و عاملی برای تداوم و غنی‌سازی فرهنگ میهنمان است که حفظ و صیانت از آن یک وظیفه ملی، همگانی و همیشگی است. درواقع می‌توان گفت میراث فرهنگی بازگوکننده نقش انسان در طول تاریخ است که حامل پیامی از چگونگی زندگی انسان‌ها و حتی نحوه رشد و تکامل سایر موجودات در طول قرون مختلف است.
۲۸ اردیبهشت روز جهانی «موزه و میراث فرهنگی»، بهترین فرصت برای معرفی مجدد موزه‌ها و یادآوری ارزش والای این اماکن مهم و درنتیجه نمایش آنچه از صدها سال قبل تاکنون سینه‌به‌سینه و نسل به نسل حفظ و به عصر حاضر منتقل شده؛ است. اکنون در هزاره کنونی حفظ و معرفی موزه به نسل جوان و بازگو کردن آنچه را که تحت عنوان میراث فرهنگی نامیده شده است، یک وظیفه‌ی خطیر و البته مهم برای تک‌تک ما محسوب می‌شود.
دانشگاه تبریز با قدمتی ۷۶ ساله و به‌عنوان دومین دانشگاه قدیمی ایران در کنار رسالت اصلی خود که همانا درخشش در تارک تولید علم و افتخارآفرینی برای ایران اسلامی و آذربایجان قهرمان هست، در سایر موضوعات فرهنگی، اجتماعی و... نیز میدان را خالی نکرده و در بحث میراث فرهنگی نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد.
این دانشگاه با دارا بودن موزه‌های مختلفی ازجمله «موزه تاریخ و فرهنگ ایران»، «موزه شهدا»، «موزه دانشگاه تبریز»، «موزه علوم طبیعی» و «موزه کامپیوتر» علاوه بر حفظ و حراست از آثار گران‌بها و ارزشمند تاریخی در موضوعات مختلف، پذیرای دانشجویان، اساتید، دانش‌آموزان و تمامی علاقه‌مندان به حوزه‌ی میراث فرهنگی است.
برهمین اساس فرارسیدن ۲۸ اردیبهشت «روز جهانی موزه و میراث فرهنگی» را بهانه‌ای قرارداده و سری به موزه‌های دانشگاه تبریز می‌زنیم.
موزه تاریخ و فرهنگ ایران
موزه تاریخ و فرهنگ ایران در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی به پیشنهاد مسئولان وقت دانشکده ادبیات و تنها دو سال بعد از تأسیس دانشگاه تبریز راه‌اندازی شد. این موزه از نظر قدمت تاریخی بعد از موزه ایران باستان (۱۳۱۶) دومین موزه فرهنگی ـ تاریخی و اولین موزه دانشگاهی و پژوهشی کشور محسوب می‌شود.
این موزه از سال ۱۳۹۰ به محل جدید واقع در ساختمان کتابخانه مرکزی دانشگاه تبریز منتقل و اشیای موجود در موزه با اصول علمی و براساس قدمت و ماهیت در ویترین‌ها و غرفه‌های مجزا جهت استفاده محققان و علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ میهنمان، آماده شد و در نهایت به همت مسئولان دانشگاه در دوازدهم اردیبهشت ۱۳۹۳ هم‌زمان با روز گرامیشدات مقام شامخ معلم بازگشایی شد.
اشیای موزه تاریخ و فرهنگ ایران در شش بخش باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، سکه و مهر، کتابت، منسوجات و دفاع مقدس متمایز گردیده و به‌صورت طبقه‌بندی‌شده به همراه شناسنامه فارسی و انگلیسی هر شیء، در تالارهای مجزا به معرض نمایش گذاشته‌شده‌اند.
اشیای تاریخی و فرهنگی متعلق به این موزه عمدتاً توسط سازمان میراث فرهنگی در اختیار موزه قرارگرفته است و این اشیاء به‌وسیله کاوش‌های علمی باستان‌شناسی در سایت‌های گوناگون تاریخی تأمین شده و اصیل و شناسنامه‌دار هستند.
همچنین اشیاء و سکه‌هایی نیز از سوی خیّران فرهنگی در اختیار موزه قرارگرفته که بعد از ثبت شناسنامه و طی مراحل مطالعاتی و تأیید اصالت آن‌ها به موزه اضافه شده است. علاوه بر این، تعدادی اشیاء مردم‌شناسی و فرهنگی که قبلاً در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز نگهداری می‌شد، به موزه انتقال یافته و بعد از گردزدایی و مرمت، در ویترین‌های مربوطه جای گرفت.
در بخش منسوجات، سه تخته سجاده نفیس متعلق به دوره‌های صفویه و قاجاریه، نگهداری می‌شود. همچنین یک نیم‌تنه نفیس زنانه متعلق به دوره قاجاریه و یک عَلَم پارچه‌ای باشکوه متعلق به دوره‌ی صفویه به نمایش گذاشته‌شده است.
در بخش کتابت، کتب خطی مذهب و نفیس با قدمتی ۶۰۰ ساله و نیز تابلوهای خط از خوشنویسان معروفی چون یاقوت مستعصمی، بابا شاه، میرعلی تبریزی، میرعماد و... نگهداری می‌شود. قدیمی‌ترین قطعه خط موجود قطعه خطی کوفی بر روی پوست آهو است که متعلق به قرون اولیه اسلامی است. همچنین یک اثر نقاشی از فرصت شیرازی و نیز یک نقاشی ناخنی در این بخش به نمایش گذاشته‌شده است. بخش کتابت همچنین دارای یک مصالحه‌نامه مربوط به سال ۷۹۱ هجری قمری و متعلق به روستای آلاکی شهرستان مرند است که در نوع خود بی‌همتاست. در این سند باارزش آثار مهرهای متعدد شاهدان و اطلاعات فرهنگی وجود دارد که از لحاظ تاریخ اجتماعی می‌تواند مفید باشد.
در بخش آثار تاریخی دوره اسلامی موزه تاریخ و فرهنگ ایران مجموعه نفیسی از چینی‌های آبی سفید وجود دارد که همه این چینی‌ها ممهور به مهر شاه‌عباس اول هستند و در متن این مهر نوشته شده است «وقف آستان شیخ صفی نمود؛ بنده شاه ولایت عباس»؛ در این مجموعه آثار که از مجموعه شیخ صفی به موزه منتقل شده است، دو عدد چینی زرد نیز نگهداری می‌شود که در نوع خود کمیاب هستند.
بخش مردم‌شناسی موزه تاریخ و فرهنگ ایران شامل اشیاء زندگی، کشاورزی، جنگ، تزئینات و... می‌باشد. اهمیت این اشیاء در نشان دادن سیرتحولی فرهنگ کشور است و برخی از اشیاء به‌روشنی نشانه‌هایی از تحولات فرهنگی و هنری کشورمان را بردارند که برای محققان تیزبین می‌تواند مفید باشد.
در بخش دفاع مقدس آثاری از دوره جنگ تحمیلی و سال‌های دفاع مقدس نگهداری می‌شود. برای آشنایی نسل جوان و نیز بازدیدکنندگان غیر ایرانی، با اخلاص و رشادت‌هادی رزمندگان ایرانی و نیز مجاهدت‌های مردم ایران در طول هشت سال دفاع مقدس، تابلوها و دیگر آثاری که حداقل گوشه‌ای از آن دوران سراسر شکوه و ایثار را در بردارند، به نمایش گذاشته‌شده است. باشد که ارزش فداکاری‌های دلیرمندان و شیر زنان میهن عزیزمان لحظه‌ای از خاطر کوچک و بزرگ مردم عزیزمان پاک نشود.
در موزه تاریخ و فرهنگ ایران، علاوه بر اشیای تاریخی، جهت استفاده هرچه بیشتر و بهتر دانشجویان، دانش‌آموزان و سایر بازدیدکنندگان، نسبت به تهیه دو تابلو دیواری بزرگ اقدام شده است که یکی از این تابلوها مربوط به مردم‌شناسی بوده و از قسمت‌های مختلفی چون محل استقرار ایلات و عشایر کشور، محل ییلاق و قشلاق آن‌ها و نیز چگونگی انتشار و گسترش مذهب تشیع و همچنین نحوه‌ی گسترش آیین نوروز تشکیل یافته است.
دومین نقشه مربوط به سایت‌های تاریخی ایران، تپه‌های باستانی و قلمرو حکومت‌های قبل از اسلام ایران می‌باشد. همچنین برای نشان دادن توالی سلسله‌های حاکم در ایران (از مادها تا دوران اخیر) دو تابلو به زبان‌های فارسی و انگلیسی تهیه‌شده که بسیار مفید و گویا هستند. در کنار این تابلوهایی از سلسله‌های حکومتی ایران و نیز سلسله‌های محلی تهیه‌شده است که به ترتیب تاریخی در موزه نصب شده است. در این تابلوها سرسلسله، مدت حکومت، پایتخت هر حکومت، و حاکمان هر سلسله ذکر شده است.
موزه شهدای دانشگاه تبریز
دانشگاه تبریز همواره در تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورمان پیشگام بوده و رسالت خود را در عرصه‌های گوناگون به نیکی ادا کرده است. دانشگاهیان دانشگاه تبریز در دوران دفاع مقدس نیز با حضور عالمانه و مجاهدانه در جبهه‌های حق علیه باطل در حراست از کیان کشور نقش‌آفرینی کرده‌اند.
یکی از این نقش‌آفرینی‌ها، ساخت برخی قطعات ادوات جنگی در داخل دانشگاه توسط دانشجویان متعهد و انقلابی بود. دانشجویانی که با شور و شعور دینی و مسئولیت‌پذیری در این راه نورانی قدم گذاشته و جان خود را فدای دین و میهن کردند.
۲۷ دی سال ۱۳۶۵ واقعه بمباران کارگاه دانشکده فنی دانشگاه تبریز، نقطه عطفی در تاریخ پرافتخار دانشگاه تبریز به‌شمار می‌رود و به همین جهت، دانشگاه تبریز مفتخر به لقب «مشهدالشهدای دانشگاه‌های ایران» شده است.
موزه شهدای ۲۷ دی دانشگاه تبریز، ۸۰۰ مترمربع زیرساخت دارد و دقیقا در همان مکانی که دانشجویان دانشکده فنی به مقام پرفیض شهادت رسیدند، احداث و تحت عنوان میراث دفاع مقدس در لیست آثار ملی ثبت شده است.
در این موزه تألیفات و آثاری از شهیدان هشت سال دفاع مقدس مخصوصاً ۲۲ شهید دانشکده فنی و دانشگاه تبریز شامل انواع دست‌نوشته‌ها، عکس، شعر، وصیت‌نامه و... وجود دارد که در این مکان نگهداری می‌شود.
اسامی شهدایی که شنبه ۲۷ دی ۱۳۶۵ عاشقانه و علی‌اکبر گونه جان خویش را درراه اسلام و ایران فدا کردند به شرح زیر است:
عباس ارشدی‌پور ۲۲ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۲ رشته مهندسی مکانیک طراحی جامدات)، مهدی امیرکاظمی ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته ابزارسازی)، سعید امیرخانی ۲۵ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته مهندسی مکانیک)، یعقوب اسماعیل‌زاده جیقه ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته ابزارسازی)، مرتضی زمانپور ۱۹ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته مهندسی مکانیک ساخت و تولید)، علیرضا رضوانجو ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته مهندسی مکانیک ساخت و تولید)، صدیار صفری ۲۲ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۲ رشته مهندسی مکانیک حرارت و سیالات)، هاشم اخترشمار ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته مهندسی مکانیک ساخت و تولید)، شیرزاد شریفی ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته‌ی ابزارسازی)، حمیدرضا ملکوتی‌خواه ۱۹ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۵ رشته دبیری فیزیک)، حسین رضاپور ۱۹ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۵ رشته مهندسی عمران نقشه‌برداری)، مرتضی جابری ۲۲ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته جغرافیای طبیعی)، سید محسن امین‌جواهری ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته مهندسی برق)، علیرضا کریمی‌وفا ۲۳ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۲ رشته ریاضی)، محسن محمدی غریبانی ۱۹ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته دبیری فیزیک)، حسین شیرین سرند ۲۱ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته‌ی مهندسی عمران آب)، عادل جعفری نویمی‌پور ۲۴ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ رشته مهندسی عمران)، علی فصیح کوجوار ۲۱ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۲ رشته دبیری ریاضی)، فؤادالدین محمودی‌نیا ۱۹ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۵ رشته فیزیک)، رحمان قفل‌گری ۲۲ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته مهندسی مکانیک حرارت و سیالات)، ایرج خلوتی ۳۸ ساله (دانشجوی ورودی ۱۳۵۸ رشته خاک‌شناسی – معاون برنامه‌ریزی و تشکیلات جهاد دانشگاهی)، بیاضعلی اسدی‌فرد ۳۶ ساله (تکنسین تولید و صنعت – مسئول انبار کارگاه فنی و کارمند دانشگاه)
در این حادثه تلخ تعدادی از افراد حاضر در کارگاه نیز به مقام جانبازی نائل آمدند. که اسامی این یادگاران ۲۷ دی ۱۳۶۵ به شرح زیر است:
جمال‌الدین شکوری (کارمند دانشگاه و معاون کارگاه)، محمد منافی فرتوت (دانشجوی ورودی ۱۳۶۵ رشته‌ی مهندسی عمران نقشه‌برداری)، علیرضا دلفکار باغبان (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ مهندسی مکانیک ساخت و تولید)، یحیی خلیلی (دانشجوی ورودی ۱۳۶۴ مهندسی مکانیک ساخت و تولید)، مجید اسم حسینی (دانشجوی ورودی ۱۳۶۳ رشته شیمی)، رضا انیسی (دانشجوی ورودی ۱۳۶۵ مهندسی مکانیک ساخت و تولید)، مجید خیرالهی زکی (کارمند دانشگاه)
موزه مرکز فناوری اطلاعات(موزه کامپیوتر)
موزه کامپیوتر دانشگاه تبریز در سال ۱۳۸۴ و در مرکز فناوری اطلاعات این دانشگاه تأسیس شد. در این موزه از اولین سیستم‌های کامپیوتری تحت عنوان سیستم‌های MAIN FRAY که در سال ۱۳۵۴ برای دانشگاه تبریز خریداری شده بود تا سایر سیستم‌هایی که به مرور زمان و براساس تکامل سیستم‌های کامپیوتری بروز شده‌اند، استفاده شده است.
همچنین قدیمی‌ترین سیستم‌ها برای انجام امور ثبت‌نام، انتخاب واحد، صدور کارت دانشجویی به همراه کتابچه‌های مربوطه، کارت‌های ذخیره‌سازی، کنترل یونیت‌ها، دیسک‌های کامپیوتری، از دیگر وسایل موجود در موزه‌ی کامپیوتر دانشگاه محسوب می‌شوند.
در این موزه قطعات رایانه‌های پک، انواع کارت‌های گرافیکی، صوتی و حافظه، انواع ماوس‌های مختلف از ابتدا تاکنون، هاردهایی با ظرفیت پایین تا هاردهای امروزی قطعاتی از سایر رایانه‌های استفاده‌شده در دانشگاه در طول سالیان اخیر به نمایش گذاشته شده است.
از دیگر ابزارآلات رایانه‌ای موجود در این موزه می‌توان به پرینترهای قدیمی به‌صورت ماشین تایپ برقی، کارت‌های شبکه و ورود و خروج دیتا و ساتا اشاره کرد.
موزه تاریخ دانشگاه تبریز
موزه تاریخ دانشگاه تبریز به‌عنوان دومین دانشگاه قدیمی و میراث دار مجموعه علمی ـ فرهنگی ربع رشیدی و بزرگ‌ترین نماد آموزشی شمال غرب کشور، باهدف نگهداری و پاسداشت آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آن‌ها به آیندگان، در سال ۱۳۹۷ در ستاد برگزاری آیین بزرگداشت هفتادمین سال تأسیس دانشگاه مطرح و تصویب شد. در فاز اجرایی، مکاتبات موردنیاز برای شناسایی و جمعآوری اسناد و تجهیزات قدیمی انجام و بعد از آمادهسازی محل موزه، هم‌زمان با برگزاری آیین بزرگداشت هشتمین سده‌ی آموزش عالی در تبریز و هفتادمین سال تأسیس این دانشگاه، با حضور جمعی از مسئولین کشوری و لشکری در محل ورودی تالار وحدت افتتاح شد.
در موزه تاریخ دانشگاه علاوه بر اسناد و تصاویر تاریخی، بیش از ۵۰ دستگاه آزمایشگاهی مورداستفاده در دانشکده‌ها که جزء اولین نمونه‌های تکنولوژی آموزشی هر رشته در دهههای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ میباشند و می‌توانند علاوه بر ارزش تاریخی، مخاطبان را با نسل‌های اولیه تکنولوژی آموزشی و فرآیند آموزش در سالیان قبل آشنا نمایند، موجود می‌باشد. چنانچه در برخی موارد، سه نسل از یک دستگاه مربوط به دهههای ۱۹۵۰ ،۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی در این موزه گردآوری شده است.
همچنین در این موزه مجموعه‌های از لوازم اداری، لوازم صوتی و تصویری آموزشی و غیر آموزشی (رادیو نفتی، گرامافون، چند نسل ویدئو پرژکتور)، نمونه‌های متعدد نوار فیلم قدیمی، دستگاه‌های ظهور فیلم آزمایشگاهی و دوربین الکترونیکی آزمایشگاهی وجود دارد.
در این موزه علاوه بر اصل و تصویر احکام و اسناد مربوط به اساتید و کارکنان مربوط به سال‌های ۱۳۲۶، نمونه‌هایی از پایان‌نامه‌های دانشجویی و دانشنامه فراغت از تحصیل در دهه ۱۳۳۰، کتاب‌های مرتبط با تاریخ و رویدادهای دانشگاه تبریز در قالب شش جلد سالنامه مربوط به دهههای ۱۳۳۰، ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، بیش از ۱۵۰ شماره از دوهفته‌نامه دانشگاه مربوط به سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۵، تاریخ ۴۰ ساله‌ی دانشگاه تبریز و حدود ۱۵ جلد کتاب معرفی دانشگاه مربوط به دهههای ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۰ نگهداری می‌شود.
تصویر اسناد خرید زمین‌های دانشگاه در دهه ۱۳۳۰، تصویر ساختمان‌های دانشگاه در حین ساخت و بعد از تکمیل مربوط به دهه۱۳۵۰، به همراه نقشه هوایی دانشگاه در سال ۱۳۳۵ و ۱۳۵۴، تصاویر شش نشان دانشگاه در طول ۷۰ سال، تصاویر رؤسای دانشگاه تبریز از آغاز تاکنون، تابلو فرش‌ها، مدال‌ها و وسایل اهدایی توسط هیئت‌های خارجی به دانشگاه تبریز، بخش دیگری از موزه تاریخ دانشگاه را تشکیل می‌دهد.
از دیگر نکات جالب توجه در این موزه می‌توان به لباس رسمی اساتید دانشگاه تبریز اشاره کرد که بر اساس مصوبه شورای دانشگاه در سال ۱۳۳۸ و بسته به مرتبه علمی اساتید و نوع دانشکده، دارای رنگ و آرم مشخصی بود که به دلیل در دسترس نبودن نمونه‌های قدیمی، مشخصات لباس از اسناد قدیمی استخراج و نسبت به سفارش دوخت اقدام و برای بازدید مخاطبان قرار داده شده است.
در قسمت دیگری از این موزه، تصاویر و مدارک مربوط به شهدای گرانقدر دانشگاه تبریز در حوادث ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۷ و سرداران و رزمندگان رشید دانشگاه تبریز در طول جنگ تحمیلی و همچنین شهدای ۲۷ دی‌ماه ۱۳۶۵ زینت‌بخش موزه تاریخ دانشگاه هستند.
موزه علوم طبیعی
موزه علوم طبیعی دانشگاه تبریز اولین بار در سال ۱۳۴۶ با انواع نمونه‌های تاکسیدرمی شده جانوران، فعالیت خود را در ساختمان جنب کتابخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز آغاز کرد و سپس به دانشکده علوم طبیعی انتقال یافت و نمونه‌های زمین‌شناسی نیز به آن اضافه شد.
این موزه در سال ۱۳۸۹ به ضلع غربی کتابخانه مرکزی منتقل و در سال ۱۳۹۳ با اضافه کردن نمونه‌های گیاهی و زمین‌شناسی در مساحتی به متراژ ۸۵۰ متر مربع جهت بازدید علاقه‌مندان آماده شد.
این موزه دارای نمونه‌های زمین‌شناسی شامل ۱۲۱ قطعه سنگ آذرین درونی و بیرونی، ۸۲ قطعه سنگ دگرگونی، ۱۵ قطعه سنگ آتشفشانی، ۲۲۳ قطعه سنگ رسوبی، ۷۵۸ کانی فلزی، ۲۲ کانی تیپیک ایران است. از نمونه‌های زیست‌شناسی این موزه نیز می‌توان به ۵۲۰ فسیل شاخه‌های اسفنج‌ها، بندپایان، نرم‌تنان، خارپوستان، مهره‌داران و نمونه‌های گیاهی، ۱۷ مورد از نمونه‌های تاکسیدرمی شده جانوران مهره‌دار آذربایجان، ۳۵ مورد از نمونه‌های تاکسیدرمی شده پرندگان آذربایجان، گونه‌هایی از انواع مارها، انواع کاملی از حشرات شامل گروههای زنبورها، سوسک‌ها، رطیل‌ها، سنجاقک‌ها، پروانه‌ها و ۵۲ نمونه‌ی گیاهی، اشاره کرد.
انتهای پیام
