ادله نهی از قیام در عصر غیبت بررسی شد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسملین محمد متقیان تبریزی، استاد حوزه علمیه سوم تیرماه در نشست علمی «ادله نهی از قیام در عصر غیبت» با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) خطاب به سدیر که دستاویز برخی برای نهی قیام قبل از ظهور است، گفت: امام  توصيه مى‌كنند قبل از آشكار شدن نشانه‌هاى ظهور امام مهدى(عج)، پيروان اهل بيت(ع) نبايد در مبارزه بر ضد حاكمان جائر شركت كنند، مانند حديثى كه ثقة‌الاسلام كلينى از سدير نقل كرده كه امام صادق(ع) خطاب به او مى فرمايد: يا سَديرُ! الزَم بَيتَكَ وَ كُن حِلساً مِن أحلاسِهِ، وَ اسكُن ما سَكَنَ اللَّيلُ وَ النَّهارُ، فَإِذا بَلَغك أنَّ السُّفيانىَّ قَد خَرَجَ فَارحَل إلَينا. اى سدير! پيوسته در خانه خود بنشين و همچون پلاسى از پلاس‌هاى خانه باش و تا شب و روز آرام است، آرامش خود را حفظ كن. پس هنگامى كه شنيدى سفيانى قيام كرده است، به سوى ما كوچ كن، گرچه با پاى پياده. (پلاس، در اصطلاح امروزی همان پادری است یعنی همیشه پلاس خانه‌ات باش و تا زمانی که شب و روز ساکن است شما هم ساکن باشید و وقتی خبر به شما رسید که سفیانی خروج کرده است هر طور شده است خودت را به من برسان.)

وی افزود: این روایت می‌گوید شما تا خروج سفیانی هیچ اقدامی نکنید؛ سند این روایت، صحیحه است؛ عدة من اصحابنا از بکر بن محمد و ... نقل کرده است؛ البته در مورد سدیر صیرفی توثیق نداریم ولی روایتی داریم که علامه حلی آن را معتبر دانسته و به وی اعتماد کرده است. کسی که بخواهد از این روایت برای حرمت و نهی قیام قبل از ظهور استناد کند باید الغای خصوصیت کند و خطاب را به سدیر منحصر نکند یعنی خطاب به همه شیعیان است کما اینکه خیلی از خطابات دیگر ائمه(ع) هم اینطور است بنابراین الزام بیت تسری به عموم مکلفان دارد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: البته در مورد سدیر، روایات دیگری داریم که  سدیر را معرفی کرده‌اند و قرائنی که وجود دارد که مانع از این است که ما الغای خصوصیت داشته باشیم و گویی روایت فقط خطاب به خود این فرد است. مثلا در کافی شریف روایت داریم که چند روای از سدیر نقل کرده‌اند که او گفته است که من نزد امام(ع) رسیدیم و قسم جلاله خوردم و به امام عرض کردم شما اجازه نشستن نداری و باید قیام کنی زیرا موالی و شیعیان زیادی داری. یعنی سدیر مطالبه قیام دارد و چنین شخصیتی دارد.

متقیان تبریزی با اشاره به روایت دیگری از کافی از معلی بن خنیس، اظهار کرد: قال ذهبت ...؛ یعنی روای گفته من سدیر و برخی افراد دیگر را وقتی پرچم‌های سیاه برافراشته شده بود نزد امام صادق(ع) بردم و عرض کردم ما این قیام را می‌توانیم به نفع شما بگردانیم و تغییر جهت بدهیم نظر شما چیست؟ امام صادق(ع) فرمودند: اف بر اینها، من امام اینها نیستم. بنابراین سدیر شخصیتی انقلابی بوده است و از حضرت می‌خواهد که شما یا زیادی دارید و چرا قیام نمی‌کنید.

 این پژوهشگر  با اشاره به روایتی از رجال کشی با بیان اینکه این روایت سدیر را فردی هیجانی می‌داند، اضافه کرد: مجموع روایات بیانگر آن است که «یا سدیر» در روایت خصوصیت دارد و مراد این است که هر کسی قصد قیام دارد قیام بکند ولی تو حق نداری این کار را بکنی و  در خانه‌ات بنشین.

متقیان با اشاره به روایت فضل کاتب، تصریح کرد: فضل می‌گوید من نزد امام صادق(ع) بودم که نامه ابومسلم به امام رسید و امام فرمودند ما برای نامه تو جوابی نداریم (خطاب به پیغام آور گفتند). فضل ادامه می‌دهد ما شروع به پچ پچ کردیم و امام دلیل آن را پرسیدند و امام فرمودند خداوند به خاطر تعجیلی که شما دارید در تقدیرات خودش تعجیلی نمی‌کند و جابجایی یک کوه از جایش آسانتر است از چیزی که هنوز وقت آن نرسیده است. از حضرت پرسیدند اگر الان وقت آن نرسیده است پس چه زمانی است و امام فرمودند: ای فضل از جای خود تکان نخور تا زمانی که سفیانی خروج کند و وقتی سفیانی خروج کرد به سمت ما بیا؛ حضرت چند بار علامت خروج سفیانی را بیان فرمودند. 

وی با اشاره به وجود تقیه در برخی روایات، اضافه کرد: شما فضای روایت را تصویر کنید، فضل بن کاتب که کاتب دربار اموی است نزد امام آمده و در این هنگام نامه ابومسلم مبنی بر دعوت به قیام به امام می‌رسد و در چنین شرایطی احتمال تقیه برای امام زیاد است و انسان زیرک وقتی اطرافیان او زیاد هستند ملاحظات بیشتری هم دارد کما اینکه آیت‌الله منتظری جاسوسی جاسوسان خلیفه را مطرح کرده است.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه برخی صحابه از جمله طبق آنچه در این روایت بیان شد به حضرت اعتراض داشتند که چرا قیام نمی‌کنید، گفت: نامه مسلم آمده و فضا، فضای قیام است ولی حضرت نامه را رد می‌کند و این با تقیه هم سازگاری زیادی دارد ضمن اینکه حضرت ممکن است دفع توهم قیام برای برخی صحابه کرده باشند ولی این دفع توهم به معنای حرمت قیام نیست بلکه قصد امام این است که الان وقت قیام نیست.

متقیان تبریزی بیان کرد: البته برخی معتقدند که ما روایات تقیه‌ای نداریم در این صورت این رویات چگونه معنا خواهد شد، اگر کلینی این روایت را وارد کتاب شریف خود کرده است تایید مضمونی پیدا کرده است.  نکته دیگر اینکه در الغیبه نعمانی روایت مفصلی بیان شده است که در تفسیر عیاشی و ارشاد مفید هم داریم، جابر بن یزید جعفی نقل کرده است که امام(ع) فرمودند: یا جابر الزم الارض ...؛ یعنی ساکت بنشین تا زمانی که علامات را ببینی که اولین آن اختلاف بنی عباس است که تو آن را نمی‌بینی. از این مسئله می‌توان برداشت کرد که امام فرمودند، الان وقت قیام نیست وگرنه مقصود امام بیان علامات برای ظهور هم نیست.  

وی افزود: امام صادق(ع) در مورد جابر، قیام خاصی را هدف قرار گرفته و در مورد آن سخن می‌گوید و می‌فرماید که تو سر جایت بنشین تا آن قیام و آن قیام علاماتی  دارد و اولین آن اختلافات بین عباس است یعنی خیلی وقت دیگر باید صبر کنی تا قیام برسد نه اینکه وقتی اختلاف در بنی عباس ایجاد شد وقت قیام خواهد بود. 

متقیان تبریزی تصریح کرد: حضرت علامات را هم  از این حیث گفته‌اند زیرا مدعیان مهدویت وجود داشتند و می‌فرمایند تا آن قیام اصلی برسد ساکت باشید و معنای این سخن آن است که یکسری قیام‌هایی به نام قیام‌های به ظاهر مهدویت ایجاد شده و خواهند شد که دروغین هستند و شما نباید به آنها بپیوندید بنابراین نقی مطلق قیام در کار نیست. این روایت نمی‌گوید که هر نوع قیام علیه ظلم حرمت دارد بلکه تاکید دارد که فریب قیام‌های به ظاهر مهدوی را نخورید.