وقتی خود را به جای یک بانوی چادری می‌گذاریم

به گزارش ایکنا از اصفهان، صدای اذان از گلدسته‌های مسجد شنیده می‌شود و مدرسه علمیه امام صادق(ع) در دل محور تاریخی چهارباغ تا دقایقی دیگر، میزبان نماز جماعت مغرب و عشا خواهد بود. مسیر بسیاری از نمازگزاران به سمت وضوخانه است، آقایان با قدم‌های تند خود را آماده نماز می‌کنند، آستین‌ها بالا، جوراب‌ها در دست و دوان دوان به سمت شبستان می‌روند. وضوخانه خانم‌ها اما مثل همیشه شلوغ است، صدای همهمه خبر می‌دهد که جا برای سوزن انداختن نیست. وارد می‌شوم، عده‌ای منتظر و تعدادی هم در حال وضو گرفتن هستند. 

مادری را می‌بینم که کیف و چادرش را به دست دختر خردسالش داده، گوشه‌های چادر از آب‌های کف زمین خیس شده، مادر زیر لب غرولندی می‌کند و چادر را از بچه می‌گیرد. خانم دیگری تنهاست، نمی‌داند کیف و کیسه‌های خریدش را کجا بگذارد تا وضو بگیرد.

سریع برای وضو آماده می‌شوم تا حداقل به نماز جماعت مغرب برسم. مثل همه سرویس‌های بهداشتی دیگر، از جاده‌ها تا مسجدها و وضوخانه‌های ایستگاه‌های راه‌آهن و... اول به دنبال جایی برای آویزان کردن چادر می‌گردم، اما خبری نیست. پس باید همین‌طور که آستین‌ها را بالا می‌زنم، چادرم را دور گردنم حلقه کنم، زمان زیادی ندارم، خانمی می‌بیند در حال کلنجار رفتن با چادر، جوراب‌ها و گوشی در دستم هستم، می‌گوید اگر می‌خواهید چادرتان را بگیرم، اما به کسی زحمت نمی‌دهم، تشکر می‌کنم و ادامه می‌دهم، با خود می‌گویم ان‌شاءالله که چادرم جایی نخورده و پاک است، راهی شبستان مسجد می‌شوم برای نماز.

این روایت کوتاهی بود که شاید برای بسیاری از بانوان محجبه به راحتی قابل درک باشد، هرچند که تنها صحنه از مشکلاتی که بانوان با سبک به کار رفته در معماری و مبلمان شهری دارند، نیست. اگر پای حرف آنها بنشینیم، از مشکلات دیگری نیز صحبت می‌کنند. با شنیدن نکات تعدادی از بانوان محجبه، این سؤال به ذهن می‌رسد که مبلمان شهری چقدر برای حضور بی‌دغدغه بانوانی با حجاب برتر مناسب است.

یک بانوی اصفهانی در ارتباط با وضعیت اتوبوس‌های سطح شهر گفت: شاید نکاتی که می‌گویم، تاکنون مورد توجه خیلی از شهروندان نبوده است، اما قطعاً خانم‌های چادری با این مشکلات مواجهند. اولین نکته آن، گرمای شدید اتوبوس‌هاست. بسیاری از اتوبوس‌ها در این گرمای تابستان از سیستم سرمایشی به هر دلیلی استفاده نمی‌کنند و در چنین شرایطی، گرمای هوا برای بانوانی که محجبه هستند، بیش از دیگران آزاردهنده است.

وی افزود: یک خانم چادری برای استقرار در اتوبوس به زمان بیشتری نسبت به دیگران نیاز دارد، باید چادرش را جمع کند تا مبادا در اتوبوسی که با سرعت در حال حرکت است و توقف‌های ناگهانی می‌گیرد، دچار مشکل شود، اما رانندگان اتوبوس به این موضوع دقتی ندارند؛ شاید این نکات را فقط خانم‌هایی که آن را درک کرده‌اند، متوجه شوند.  

این خانم به نکته دیگری هم اشاره کرد و گفت: دستگیره‌هایی که در اتوبوس‌ها قرار دارد، شاید برای آقایان یا خانم‌هایی که چادری نیستند، مناسب باشد، اما قطعاً استفاده از آن به منظور حفظ تعادل برای یک خانم چادری سخت است. ما باید مراقب باشیم تا به پوششمان لطمه‌ای وارد نشود، اما گرفتن دست در بالاترین نقطه بالای سر، این کار را قطعاً سخت می‌کند، حتی گاهی غیرممکن.

خانم دیگری که مادر دو فرزند خردسال است، به نکات دیگری درباره استفاده مادران به‌خصوص بانوان محجبه از مبلمان شهری اشاره کرد. وی گفت: در سفری که به مشهد داشتم، در سرویس‌های بهداشتی حرم مطهر، مکان‌هایی تعبیه شده بود برای عوض کردن لباس نوزاد، به‌طوری که مادر محجبه بدون دغدغه زمین خوردن چادرش، به راحتی جایگاه تعبیه‌شده را باز و لباس نوزادش را عوض می‌کرد، اما در اماکن عمومی اصفهان چنین امکاناتی ندیده‌ام و جای آن خالی است.

بانوی دیگری هم بیان کرد: از مهم‌ترین اشکالاتی که در سرویس‌های بهداشتی و وضوخانه‌های اماکن عمومی وجود دارد، نبود یک چوب‌لباسی یا جایی برای قرار دادن چادر است. خانم‌های چادری زیادی دیده‌ام که با این موضوع مشکل دارند. جالب اینکه در مساجد نیز چنین امکانی را کمتر دیده‌ایم. بنابراین، یک نقص محسوب می‌شود.

هرچند هرگاه از مبلمان شهری صحبت می‌شود، ناخودآگاه اذهان به سمت نشیمن‌گاه‌های پارک‌ها می‌رود و هرگاه از معماری و شهرسازی سخن به میان می‌آید، ذهن‌ها متوجه نمای ساختمان‌ها و هم‌خوانی تابلوهای مغازه‌ها می‌شود، اما مرور نکات مطرح‌شده که فقط بخشی از مشکلات مربوط به مبلمان شهری است، نشان می‌دهد که پرداختن به جزئیات تا چه اندازه می‌تواند شرایط زیست همراه با آرامش خاطر را برای بانوان در شهر فراهم کند؛ موضوعی که توجه به آن از سوی معماران و سازندگان ساختمان‌های عمومی لازم به نظر می‌رسد.

این موضوع در اظهارات اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان البته به صورتی کلی‌تر نیز دیده می‌شود. همان‌طور که علی صالحی، عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان تأکید می‌کند: مهم‌ترین نکته‌ای که در موضوع مبلمان و فضاهای شهری برای رسیدن به تمرکز و خروجی درست باید در نظر گرفته شود، دو شاخص مهم، یکی خانواده است که ارتباط مستقیمی با هویت و فرهنگ دارد و دیگری، گروه‌های حساس مانند معلولان، سالمندان و کودکان.

توجه به نیازها و درخواست‌های بانوان محجبه که بخشی از آن منوط به توجه دقیق‌تر در ایجاد مبلمان شهری است، سبب می‌شود تا حضور بانوان در شهر با آرامش خاطر بیشتری صورت گیرد و این یعنی شهری زیست‌پذیر برای این قشر خاص. 

مسائلی که مطرح شد، از سوی تنها بانوی عضو شورای اسلامی شهر نیز پیگیری شده است. فرزانه کلاهدوزان در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از پیگیری‌ها برای بهبود مبلمان شهری مورد استفاده بانوان خبر داد و گفت: در سرویس‌های بهداشتی، برای رفاه حال مادران به‌ویژه مادران چادری تأکید کردیم که میز تعویض لباس کودک و روشویی کودک اضافه شود، هرچند که هنوز بازخوردی ندیده‌ام.

وی افزود: برای مشکلاتی که بانوان محجبه از جمله چوب‌لباسی بیان می‌کنند نیز پیگیری‌های لازم انجام خواهد شد تا رفاه بانوان در این بخش نیز فراهم شود. البته در خصوص مبلمان شهری برای استفاده بی‌دغدغه مادر و کودک نیز تأکیداتی به سازمان زیباسازی داشته‌ام که هنوز بازخوردی دریافت نکرده‌ام.

رعایت نکات جزئی در شهر شاید از دید بسیاری از مردم پنهان باشد، اما تا زمانی که خود ما درگیر استفاده از آن نشویم، این نکات پنهان می‌ماند. امکانات لازم در اماکن عمومی برای بانوان محجبه نیز موضوعی است که شاید از دیده‌ها پنهان مانده باشد، اما برطرف کردن ایرادات جزئی آن می‌تواند به استفاده بانوان با خاطر آسوده کمک کند و این خود یکی از حقوق شهروندی است.

مریم قمریان