مصادیق معارف اسلامی در زیارت اربعین

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی محمدی، استاد حوزه و دانشگاه، شامگاه 28 مردادماه در نشست مجازی با موضوع «زیارت اربعین راهی برای احیای نهضت حسینی» که به همت معاونت فرهنگ، آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: اربعین از اختصاصات امام حسین(ع) است که خداوند آن را قرار داده است و ائمه(ع) به زیارت اربعین توصیه کرده‌اند. در تعبیری از مقام معظم رهبری نیز اهمیت اربعین حسینی به این دلیل است که شهادت امام حسین(ع) زنده شود و در واقع درسی که اربعین به ما می‌دهد این است که باید یاد و خاطره شهادت را در مقابل تبلیغات دشمن زنده نگه داشت، به این معنا که داستان اربعین، احیا و تکریم عاشورا و مطرح کردن مجدد جریان امام حسین(ع) بوده و است. 

وی بیان کرد: جریان اربعین برای خنثی‌سازی تبلیغات اموی بود. به‌عبارتی اربعین، روز به ثمر نشستن تلاش‌های حضرت زینب کبری(س) و امام سجاد(ع) پس از واقعه عاشورا بود؛ با شهادت امام حسین(ع) این قیام می‌توانست مسکوت بماند و اصلاً مطرح نشود، اما از همان عصر روز یازدهم، حضرت زینب کبری(س) از گودال قتلگاه شروع کرد، همچنین ام‌کلثوم و امام سجاد(ع) هر یک به اندازه خودشان در دروازه کوفه و بعد در خطبه‌ای که در شام خوانده شد، 40 روز تبلیغی و افشاگری را پشت سر گذاشتند تا اربعین به ثمر نشست.  

رفیعی با اشاره به این پرسش که آیا اهل بیت(ع) در اربعین به کربلا آمدند یا خیر، گفت: این امر، موضوعی جزئی است و اصل اربعین مهم است، اگرچه شخصیت‌های بزرگی مانند شیخ مفید، ابن طاووس و ابن نما حلی قائلند که اهل بیت(ع) در روز اربعین به کربلا برگشتند، زیرا در هفتم یا هشتم صفر از شام بیرون آمدند و طی 10 تا 12 روز به کربلا رسیده‌اند.

وی ضمن یادکرد از مرحوم آقامیرزا محمدتقی اشراقی، مؤلف کتاب «اَلْاَرْبَعینُ الْحُسَینیة» بیان کرد: ایشان در این کتاب به‌طور مفصل دلایل و استدلالاتی برای برگشت اهل بیت(ع) را آورده است، همچنین مرحوم آیت‌الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی، امام جمعه تبریز و اولین شهید محراب کتاب تحقیقی بسیار قوی‌ در اثبات برگشت اهل بیت(ع) به کربلا در اربعین دارد و از آنجا که افرادی همچون شیخ عباس قمی، حاجی نوری و شهید مطهری به تبعیت از ایشان، رفتن ائمه(ع) به کربلا در اربعین را قبول ندارند، ایشان در این کتاب به تمام اشکالاتی که آن‌ها گرفته‌اند، پاسخ داده است، چنان‌که حاجی نوری، هفت اشکال بر برگشت اهل بیت(ع) از شام به کربلا گرفته است که ایشان با 17 دلیل هر هفت اشکال را پاسخ گفته است.

این استاد حوزه و دانشگاه در خصوص مدارک تاریخی برای چنین مواردی به اهمیت قدمت تاریخی تأکید کرد و گفت: داستان برگشت اهل بیت(ع) به کربلا در اربعین و دفن سر امام حسین(ع) در آن روز را ابوریجان بیرونی در کتاب «الاثار الباقیه» که تألیف آن به هزار سال قبل برمی‌گردد، به‌ مناسبتی از اربعین اول یاد می‌کند که روز بازگشت اهل بیت(ع) و روز دفن سر امام حسین(ع) یا شهدا در کربلاست. لذا، باورمان بر این است که این اتفاق افتاده و طبیعی است که آنها به کنار قبر امام حسین(ع) بازگردند، اظهار محبت و ارادت کنند و البته انکار برخی بزرگان نیز قابل تأمل است و باید دیده شود.

زیارت اربعین و هفت محور اساسی

وی بیان کرد: نباید نگاهمان به زیارت‌نامه‌ها یک نگاه معمولی باشد، بلکه در زیارت‌نامه‌ها مانند زیارت اربعین، معارف، اعتقادات، باورها، دلایل و... آمده است، چنانکه زیارت جامعه کبیره، شناسنامه اهل بیت(ع) است، زیارت امین‌الله یک دوره عرفان و زیارت امیرالمؤمنین(ع) و زیارت غدیر یک دوره استدلال بر فضایل حضرت علی(ع) از زبان امام هادی(ع) است.

رفیعی اظهار کرد: در زیارت اربعین هفت محور اساسی وجود دارد، نخست معرفی امام حسین(ع)، اینکه امام حسین کیست و در عبارت «السَّلامُ عَلَی وَلِیِّ اللّهِ وَحَبِیبِهِ، السَّلامُ عَلَی خَلِیلِ اللّهِ وَنَجِیبِهِ، السَّلامُ عَلَی صَفِیِّ اللّهِ وَابْنِ صَفِیِّهِ، السَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ، السَّلامُ عَلَی أَسِیرِ الْکُرُباتِ وَقَتِیلِ الْعَبَرَاتِ؛ سلام بر ولی خدا و حبیبش، سلام بر دوست خدا و نجیبش، سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیده‌اش، سلام بر حسین مظلوم شهید، سلام بر آن دچار گرفتاری‌ها و کشته اشک‌ها» آمده است و کسانی که در عاشورا امام حسین(ع) را کشتند، در واقع خلیل‌الله و صفی‌الله را کشتند.

وی بیان کرد: در محور دوم زیارت اربعین از دلایل قیام امام حسین(ع) بیان شده است. «فَأَعْذَرَ فِي الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلالَةِ؛ حسین(ع) تمام تلاشش را کرد و تا جایی که توانست نصیحت کرد و دست به شمشیر نبرد، خطبه و رجز خواند و در پایان خون خودش را داد تا مردم از جهل بیرون بیایند»، زیرا بسیاری از مردم کربلا، جاهل و نادان بودند و گول خورده بودند «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلالَةِ؛ و جانش را در راه تو بذل كرد، تا بندگانت را از جهالت و سرگردانى گمراهى برهاند.» به واقع این قسمت از زیارت اربعین نشان می‌دهد مردم در گرداب و باتلاقی از جهل غرق می‌شدند و به تعبیر امام صادق(ع)، حسین(ع) مردم را از این گرداب جهل بیرون کشید.

وی با بیان اینکه دشمن‌شناسی محور مهم دیگر در زیارت اربعین است، پرسش‌هایی مطرح کرد، اینکه چرا امام حسین(ع) را کشتند؟ چرا 30 هزار نفر جمع شده بودند؟ مگر امام حسین(ع) را نمی‌شناختند؟ اگر مردم جاهل بودند، عمر سعد امام حسین(ع) را به‌خوبی می‌شناخت و می‌دانست که آزار آنها حرام است. کسانی که سر امام حسین(ع) را برای ابن زیاد آوردند، او را می‌شناختند که گفت «امْلَأْ رِکَابِی فِضَّهً وَ ذَهَباً/ إِنِّی قَتَلْتُ الْمَلِکَ الْمُحَجَّبَا/ قَتَلْتُ خَیْرَ النَّاسِ أُمّاً وَ أَباً/ وَ خَیْرَهُمْ إِذْ یُنْسَبُونَ نَسَبا؛ رکابم را پر از سیم و زر کن، منم که پادشاه با شوکتی را کشتم، کسی را کشتم که بهترین پدر و مادر و برترین نسب را داشت.».

رفیعی گفت: چنین عباراتی نشان از شناخت امام حسین(ع) دارد، اما چرا امام حسین(ع) را کشتند؟ در زیارت اربعین به این پرسش پاسخ داده شده است. کسانی که دنیا مغرورشان کرد «قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا» دنیا آنها را گول زد، چنانکه برصیصای عابد و بلعم باعورا را گول زد، همچنین زبیر در جنگ جمل به عشق دنیا در مقابل علی(ع) قرار گرفت، چنانکه غدیر به خاطر دنیاپرستی انکار شد.

وی ادامه داد: اینان دینشان را به دنیایشان فروختند و بهره واقعی خود را به فرومایه‌تر و پست‌تر چیز فروختند و آخرتشان را به کمترین بها به گردونه فروش گذاشتند و کسی که دینش را به دنیا بفروشد، انسان هم می‌کشد. قرآن بسیار این نکته را تذکر داده است که مراقب باشید دین‌تان را به دنیا نفروشید. به خاطر دنیا دروغ نگو، کلک نزن، به خاطر رسیدن به مال دنیا حق‌الناس نکن.

امام حسین(ع) متعلق به شیعیان نیست

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: زیارت اربعین یک دوره معارف شامل معرفی امام، هدف امام، دشمن‌شناسی، فرجام و عاقبت کار حسین(ع) و دشمنان اوست. چنانکه امروز آنتوان بارا، نویسنده و پژوهشگر مسیحی درباره کتاب «حسین در اندیشه مسیحیت» می‌نویسد و می‌گوید حسین(ع) متعلق به شیعیان نیست، بلکه متعلق به تمام آزادگان جهان است و وصیت هندویی که مسلمان نیست و می‌خواهد خاکسترش پس از سوزاندن در کنار مرقد امام حسین(ع) آورده شود، نشان از فرجام کار حسین(ع) است.

وی در خصوص چیستی پاداش خداوند برای امام حسین(ع) اظهار کرد: در زیارت اربعین آمده است که «أَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَکَ وَ مُهْلِکٌ مَنْ خَذَلَکَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَکَ؛ خدا وفاکننده است آنچه را به تو وعده داد و نابودکننده کسانی را که از یاری‌ات دریغ ورزیدند و عذاب‌کننده کسانی را که تو را کشتند.» کشته شدن هزار نفر از بنی‌امیه توسط ابوعباس سفاح و کنده شدن قبر تمام امویان در شام به فرمان او اگرچه در راه خدا نبود، اما عاقبت دشمنان حسین(ع) را نشان می‌دهد.

رفیعی در خصوص وفای به عهد خداوند در مورد حسین(ع) تصریح کرد: در تمام عالم، خاک کربلا شفاست و ائمه(ع) در نسل او هستند، حتی امام هادی(ع) در هنگام مریضی درخواست می‌کند در زیر قبه جدش امام حسین(ع) او را دعا کنند. همچنین گفته شده هرگاه خواستی گریه کنی، برای حسين بن علی(ع) گريه كن. «مَنْ زارَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ عليه السلام بِشَطِّ الْفُراتِ، كانَ كَمَنْ زارَ اللهَ فَوْقَ عَرْشِهِ؛ کسی که قبر امام حسین(ع) را زیارت می‌کند، انگار خداوند را در بالای عرش زیارت کرده است.» 

وی در خصوص اینکه وظیفه ما نسبت به امام حسین(ع) چیست، بیان کرد: در زیارت اربعین این وظیفه چنین آمده که «وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ؛ و قلبم تسلیم قلب پاک شما و همه کارم پیرو امر شماست و یاریم تا خدا اذن دهد براى شما مهیا است» ما همواره در خدمت امام حسین(ع) هستیم و قلبمان با شما و کارمان تحت نظر شماست، نصرت و یاریمان هم برای شماست.

رفیعی گفت: بنابراین اگرچه امروز امام حسین(ع) نیست، اما اگر مظلومانی در گوشه‌ای از عالم قیام کنند، شیعه به یاریشان می‌شتابد. به همین دلیل 40 سال است هزینه دفاع از مظلوم را در فلسطین می‌دهیم، زیرا پیرو مولایمان علی(ع) هستیم که گفته «وَ كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً؛ و همواره دشمن سرسخت ظالم و يار و مددكار مظلوم باشيد.» اظهار برائت از دشمن محور دیگری در زیارت اربعین است که مصادیق معارف اسلامی در زیارت اربعین اباعبدالله(ع) آمده است.