راهپیمایی اربعین بیعت با امام حسین(ع) قبل از شهادت است + صوت

راهپیمایی اربعین آیین شیعی است که در آن جمعیتی میلیونی مشاهده می‌شود. این رویداد می‌تواند الهام‌بخش کارهای دراماتیک بسیاری باشد زیرا آدم‌هایی که در آن حضور دارند متفاوت بوده و قصه‌هایشان با هم یکی نیست اما متأسفانه در این رابطه تا امروز کار چندان چشمگیری تولید نشده است.

با پرویز شیخ‌طادی کارگردان سینما و تلویزیون گفت‌و‌گویی پیرامون این موضوع انجام داده‌ایم که در ادامه آن همراه می‌شویم.

ایکنا – راهپیمایی اربعین یک آیین عظیم در جهان اسلام است که دنیا را به نوعی تحت تأثیر خود قرار داده است. این رویداد می‌تواند الهام‌بخش کارهای نمایشی چشمگیری باشد. نظر شما پیرامون داشته‌های دراماتیک راهپیمایی اربعین چیست؟

 این آیین دو بخش دارد. ابتدا شکل کلی آن است که راهپیمایی اربعین را در برمی‌گیرد و دیگر خرده قصه‌هایی که در این آیین وجود دارد. بخش دوم، ظرفیت بسیاری بالایی برای کارهای نمایشی به همراه دارد زیرا هر فرد برای خود قصه‌ای داشته که می‌تواند در آن اوج و فرود‌ها را مشاهده کرد ولی آن چیزی که در ظاهر شاهد آن هستیم این است که نتوانستیم از ظرفیت‌های موجود در جهت خواست مورد نظر به خوبی و منطقی بهره بریم. معتقدم در این رابطه ترس‌ها و محدودیت‌هایی وجود دارد که نوشتن در این رابطه را دشوار می‌کند.

ایکنا – در حوزه راهپیمایی اربعین کار نمایشی اندکی صورت گرفته و بیشتر تولیدات مربوط به آثار مستند هستند اما در هر دو شکل کار، بیشتر از اینکه به ظرفیت‌های دراماتیک توجه شود شکل خبری کار مورد نظر است. پیرامون این موضوع توضیح دهید.

تنوع موضوع که در مواجهه مهمان با میزبان در راهپیمایی اربعین وجود دارد انتظار می‌رود الهام‌بخش کارهای نمایشی بسیاری باشد زیرا به نظر می‌رسد این آیین ظاهری جمعی دارد اما باطن آن فردی است. منظور اینکه افراد حاضر در این آیین در آغاز جامعه را مد نظر قرار می‌دهند اما در مسیر، انگیزه‌ها فردی می‌شوند. این موضوع نیز به خاطر عشقی است که هر فرد نسبت به مقصد دارد. بنابراین تصور من این است شاید به همین دلیل در کارهای نمایشی کمتر به سمت این آیین رفته می‌شود.

ایکنا – به عنوان فیلم‌سازی که با موضوعات دینی و انقلابی ارتباطی نزدیک داشته و این مفاهیم را در کارهایتان مدنظر قرار داده‌اید اگر سفارشی برای ساخت فیلم یا سریالی درباره اربعین به شما داده شود، ترجیح‌ می‌دهید از چه طریقی به موضوع ورود کنید؟

از نگاه من تشیع پیش از واقعه است. تشیع کارکرد پیشگیری دارد ولی راهپیمایی اربعین حس و حال پشیمانی دارد. راهپیمایی اربعین فضای بعد از واقعه است. یعنی این تصور پیش می‌آید این آیین برای جبران و ابراز ارادت است. ما ایرانی‌ها، شیعیانی هستیم که اگر قرار باشد راهپیمایی کنیم قبل از  دهم محرم آن را انجام می‌دادیم تا بگوییم ما امام(ع) خود را تنها نگذاشته و برای یاری وی قبل از شهادت به سویش می‌رویم. این تحلیل، برداشت شخصی من است پس اگر قرار بود در این رابطه کاری انجام دهم تمرکز را روی این مطلب می‌گذاشتم.

سخنم را به معنای نقد راهپیمایی اربعین محسوب نکنید بلکه منظور این است منِ شیعه همیشه حواسم است که اتفاق رخ ندهد نه این‌که بعد از اتفاق بخواهم ابراز ارادت انجام دهم. نکته‌‌ام را بار دیگر تکرار می‌کنم راهپیمایی اربعین اگر قبل از دهم محرم انجام شود از نگاه من بهتر است.

ایکنا – بحث دیگری که پیرامون راهپیمایی اربعین مطرح است به سفارشی‌سازی در این رابطه مربوط می‌شود. آیا در این حوزه سفارش می‌تواند منجر به اتفاقات خوب شود یا اینکه تنها کارهای شعاری و سطحی را به همراه خواهد داشت؟

در این رابطه انگیزه و دانش سفارش‌دهنده و سفارش‌گیرنده اهمیت بالایی دارد. هر موضوعی را می‌توان سفارش داد یا گرفت اما اینکه با چه دانشی این اتفاق رخ می‌دهد اهمیت دارد. راهپیمایی اربعین اتفاقی اجتماعی و فرهنگی است که اگر آن را بدون آگاهی مد نظر قرار دهیم یا اینکه در آن سویه‌ها و جهت‌دهی سیاسی باشد، موفق نخواهیم بود.

ایکنا- در انتهای گفت‌و‌گو، بحث را از راهپیمایی اربعین به سمت عاشورا متمرکز کنیم. درباره این معنا نیز توضیح دهید؟

اگر بخواهیم به عاشورا از دیدگاه دراماتیک بنگریم متوجه می‌شویم این معنا با اصول و دروس آکادمیک متفاوت است. در دروس دانشگاهی، قهرمان خاکستری بوده و از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر می‌رسد. در حقیقت باید گفت به لحاظ سینمایی تا قهرمان خاکستری نباشد درام شکل نمی‌گیرد. در عاشورا این‌گونه نیست. قهرمان کاملاً سفید بوده و عاری از اشتباه است، بنابراین این تصور پیش می‌آید که این موضوع در سینما و تلویزیون جذابیت لازم را نداشته باشد! اما باید بررسی کنیم چه اتفاقی رخ داده که با وجود چنین شرایطی، عاشورا به این اندازه برای کار نمایشی جذاب است.

شخصیت سفید در عاشورا با افرادی مواجه می‌شود که به شدت خاکستری هستند. برای نمونه به شمر اشاره می‌کنم که یکی از خبیث‌ترین کاراکترهای کربلا است. این فرد در مقطعی جانباز صفین بوده و مستحبات واجبات را به جای می‌آورد اما چه شده که چنین فردی به جایی می‌رسد که امام(ع) خود را به شهادت می‌رساند؟ این قبیل اتفاقات که در کربلا به وفور وجود دارد بار دراماتیک موضوع را به شدت بالا می‌برد. این ویژگی درباره بسیار از افرادی که یا در کنار امام حسین(ع) بودند یا در مقابل ایشان، می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

گفت‌و‌گو از داوود کنشلو