هدایت خاصه و نجات عامه امت؛ هدف قیام حسینی

حمید ایماندار، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ایکنا از فارس، ضمن تسلیت فرا رسیدن اربعین حسینی، به اهداف قیام امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت: از هدف قیام امام حسین(ع) به دامنه صدر اول تا زماننا هذا زیاد سخن گفته شده است.

وی افزود: محمد اسفندیاری، پژوهشگر معاصر در کتاب عاشوراپژوهی در این باره آرا متعددی از قدما و متأخرین‌ احصا کرده است؛ شهادت عرفانی، شهادت فدیه‌ای، تشکیل حکومت، حفظ جان، مبارزه منفی سیاسی، نظریه ترکیبی حکومت و شهادت و...از جمله آرا مطروحه در این باره هستند که هر یک مدافعان و معارضانی دارد.

ایماندار با تصریح اینکه در این مجال مضیق زمینه تفصیل مدعیات و تبیین ادله آرا فوق نیست، به بیان فرضیه‌ای مقبول که با تاریخ و روایات و پیش‌فرض‌های کلامی سازگار باشد، پرداخت و گفت: قیام حسینی و امام حسین(ع) در روایات به اوصافی ویژه توصیف شده که باید در تحدید هدف قیام مدنظر باشد؛ حرارت‌بخش قلب‌ها تا قیامت، باب نجات و انقاذ امت از جهالت و ضلالت، مصباح هدایت، کشتی نجات اسرع و اوسع، ثارالله؛ وترالله، الدلیل علی ذات‌الله؛ قتیل الله و...

این استاد دانشگاه ادامه داد: اوصاف مذکور هم اختصاصی هستند هم خاص یعنی صرفا امام حسین(ع) به این عناوین ملقب هستند و هم بار معنایی و اثر وجودی عمیق؛ همه این‌ها تبیین هدف غایی و ماهیت قیام حسینی را متأثر می‌کند. همه ائمه علیهم‌السلام بنا به حجت‌الله بودن اثر تکوینی و هدایتی بر عالم وجود و موجودات دارند اما این اثر برای امام حسین(ع) مستند به اوصاف خاصه مذکوره ویژه است. از طرفی با اوصاف فوق تصور مذکور باید به هدف غایی قیام که به زعم نگارنده هدایت خاصه و نجات عامه و تخفیف بر تکلیف امت است توجه‌ کرد و نه اهداف میانی مانند مبارزه سیاسی و یا اهداف کلی مانند امر به معروف و نهی از منکر.

وی تصریح کرد: هدف قیام حسینی سطوح متعددی دارد و آنچه باید محل توجه قرار گیرد هدف غایی مستور در پس غایات میانی و ابتدایی است، لذا اگر هدف میانی شهادت‌طلبی امام باشد، زمینه تحقق هدف غایی‌ هدایت خاصه و نجات عامه امت است؛ به عبارتی اراده الهی به گونه‌ای مراحل قیام حسینی را رقم زد که شهادت حضرت الی یوم القیامه با حرارت‌بخشی بی‌بدیل باب نجات و هدایت و انقاذ آحاد امت با کشتی ای پر شتاب و وسیع باشد.

ایماندار اظهار کرد: اینکه اهداف میانی قیام امام با تغییر شرایط قیام متغیر بوده می‌تواند پذیرش رای ترکیبی حکومت - شهادت را ارجحیت دهد، لذا اینکه امام در ابتدا با پاسخ مثبت مردم کوفه هدف را تصدی حاکمیت قرار داد قابل درک است، اما مسئله در ماهیت شهادت‌طلبی حضرت در مرحله تا امیدی از نصرت امت است.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز ادامه داد: آیا چنان‌که گفته‌اند شهادت فدیه‌ای بوده یا عرفانی؛ تکلیفی بوده یا اختیاری؛ فارغ از  هدف غایی که همان هدایت خاصه و نجات عامه امت باشد، هدف میانی امام در ابتدا تکلیف عام تشکیل حکومت بود که  البته بقیه ائمه اطهار(ع) نیز در صورت وجود مقتضی مامور به آن بودند اما ویژه بودن ماهیت قیام در مرحله شهادت‌گزینی حضرت است.

وی با بیان اینکه امام شخصاً و تشریعاً و نه تکویناً مکلف به گزینش شهادت است لذا شب عاشورا اصحاب را در ماندن و رفتن مخیر می‌کند، افزود: از این جهت شهادت تکلیفی است بر دوش امام امت برای رقم‌خوردن هدف غایی هدایت خاصه و به نحوی شهادتی است فدیه‌ای نه به معنای سلب اختیار و تکلیف امت بلکه به معنای گشودن باب خاص نجات و هدایت با به جان خریدن محنتی بی‌اندازه.

ایماندار بیان کرد: امت پیامبر زین پس با تمسک به عروةالوثقای حسین(ع) و رکوب بر سفینه نجات اسرع و اوسع او باب نجات و هدایتی فراروی خود گشوده می‌بیند که به اراده الهی دیگر ائمه هدی را چنین قابلیتی متصور نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه این هدف غایی را نباید به  پیامد قیام حسینی تقلیل داد، گفت: قیام امام با آن همه اوصاف شگرف و بی بدیل هدفی فرا زمانی و فرامکانی را داراست که از اهداف میانی و واسطه‌ها گذر کرده است؛ پهنه‌ای به پهنای عموم بشریت و درازایی از صدر اول تا قیامت.

وی تأکید کرد: هدف غایی قیام حسینی چه بسا این گونه توصیف شود، هدایتی ویژه با مغناطیسی پر دامنه و قوتی متین فراتر از  ولایت دیگر حجج الهی؛ نجاتی فراگیر و تخفیفی کریمانه بر امت محمد(ص).

ایماندار گفت: هدف غایی قیام حسینی را می‌توان به مثابه تخفیفی بر امت پیامبر دانست؛ اکرامی بزرگوارانه ( اکرمنی بمعرفتکم) و رزقی بی نمونه (رزقنی البرایه من اعدایکم)؛ به آن‌گونه که  نعمت بر دوش کشیدن محنت عظمای مصیبتش سپاس درگاه باری تعالی را می‌طلبد.