کامران اویسی:
شبهات پیرامون حضرت سلیمان تا عهد عتیق قابل رهگیری هستند
استادیار دانشگاه معارف اسلامی گفت: غالب شبهات درباره حضرت سلیمان، به یهود برمی‌گردند و تمام این شبهات قابلیت رهگیری تا عهد عتیق را دارند چراکه برای مثال حضرت داود از یهودیان مالیات می‌گرفتند و چون یهودیان افرادی پول‌پرست بودند از این رفتار وی آشفته شده و شبهات زیادی را به ایشان نسبت می‌دادند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «زمینه شناسی شبهات تفسیری پیرامون حضرت سلیمان(ع)»، امروز شنبه 6 آبان، از سوی دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین کامران اویسی؛ استادیار دانشگاه معارف اسلامی، در سخنانی در این نشست گفت: علت انتخاب موضوع این بود که چنین دغدغه‌ای در ذهن بنده وجود دارد که موضوع شبهات را به عنوان یک کلان پروژه پیگیری کنم، چون جامعه حوزوی و دانشگاهی به چنین اقداماتی نیاز دارد. حضرت سلیمان(ع) پیامبری است که ما برای ایشان احترام قائل هستیم. درباره دیرینه‌شناسی هم باید گفت که شخصی همانند «میشل فوکو» در این‌باره می‌گوید؛ من تبارشناسی را در عرصه دانش بسیار دوست دارم و به همین دلیل در مطالعات علمی از آن استفاده می‌کنم.
دیدگاه فوکو درباره دیرینه‌شناسی
وی ادامه داد: میشل فوکو معتقد است که تاریخ را نباید به شکل مستمر و همانند ابن خلدون نگاه کرد بلکه باید مستقیم روی یک پدیده تاریخی برش زده و همان مقطع را بررسی کنیم. اما بنده معتقدم که این یک استقرای ناقص است. هرچند که بنده در عین اینکه این نقد را بر میشل فوکو دارم اما در مباحثم از تبارشناسی وی کمک‌هایی گرفته‌ام.
استادیار دانشگاه معارف اسلامی یادآور شد: یکی از سوره‌هایی که میتوان شبهاتی را نسبت به حضرت سلیمان در آن یافت، سوره مبارکه صاد است که بنده توانستم حداقل سه شبهه در زمینه حضرت سلیمان از ظاهر آیه یا لوازم آن کشف کنم که از جمله آنها قضا شدن نماز است. در آیات 31 تا 33 سوره صاد اشاره شده است: «إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّىٰ تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ رُدُّوهَا عَلَيَّ ۖ فَطَفِقَ مَسْحًا بِالسُّوقِ وَالْأَعْنَاقِ؛ [یاد کن] هنگامی را که در پایان روز اسبهای چابک و تیزرو بر او عرضه کردند پس گفت: من دوستی اسبان را بر یاد پروردگارم [که نماز مستحب پایان روز است] اختیار کردم [زیرا میخواهم از آنان در جهاد با دشمن استفاده کنم و همواره به آنها نظر می‌کرد] تا [خورشید] پشت پرده افق پنهان شد. [اسبها چنان توجه او را جلب کرده بودند که گفت:] آنها را به من بازگردانید. پس [برای نوازش آنها] به دست کشیدن به ساق‌ها و گردن‌های آنها پرداخت»
نقش یهود در ایجاد شبهات
حجت‌الاسلام اویسی گفت: مسئله آزمایش از دیگر مواردی است که در این سوره وجود دارد و مورد شبهه قرار گرفته است. در سوره صاد آمده است: «وَلَقَدْ فَتَنَّا سُلَيْمَانَ وَأَلْقَيْنَا عَلَىٰ كُرْسِيِّهِ جَسَدًا ثُمَّ أَنَابَ؛ و به راستی سلیمان را [درباره فرزندش] آزمودیم، و [آزمون این بود که] بر تختش جسدی [بی جان از فرزندش] افکندیم [فرزندی که سلیمان به زنده بودن او بسیار امید داشت]، آنگاه به درگاه خدا رجوع کرد [و همه امورش را به خدا واگذاشت.] » البته موضوع آزمایش در آیات دیگری از قرآن کریم نیز وجود دارد که از جمله آنها آیه 179 سوره مبارکه آل عمران است که خداوند فرموده است: «مَا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَىٰ مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىٰ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ ۗ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِنْ رُسُلِهِ مَنْ يَشَاءُ ۖ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ۚ وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ؛ خداوند هرگز مؤمنان را بدین حال کنونی که برآنید وانگذارد تا آنکه (با آزمایش خود) بدسرشت را از پاک گوهر جدا کند. و خدا همه شما را از سرّ غیب آگاه نسازد و لیکن (به این مقام) از پیغمبران خود هر که را مشیّت او تعلق گرفت برگزیند، پس شما به خدا و پیغمبرانش بگروید، که هر گاه ایمان آرید و پرهیزکار شوید اجر عظیم خواهید یافت»
وی یادآور شد: در نهایت شبهه دیگر حرص و بخل در حکومت است که در آیه 35 این سوره آمده است: «قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَهَبْ لِي مُلْكًا لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي ۖ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ؛ گفت: پروردگارا! مرا بیامرز و حکومتی به من ببخش که بعد از من سزاوار هیچ کس نباشد؛ یقیناً تو بسیار بخشنده‌ای» اما لازم است اشاره کنم طبق بررسی‌هایی که بنده انجام داده‌ام غالب این شبهات به یهود برمی‌گردند و تمام این شبهات قابلیت رهگیری تا عهد عتیق را دارند چراکه برای مثال حضرت داود از یهودیان، مالیات می‌گرفتند و چون یهودیان افرادی پول‌پرست بودند از این رفتار وی آشفته شده و شبهات زیادی را به ایشان نسبت می‌دادند. بنابراین معتقدم تمام این شبهات قابلیت رهگیری تا عهد عتیق را دارند.
جذابیت ترکیب روش سنتی و دیرینه‌شناسی فوکو
محمدجواد شعبانی؛ مدرس دانشگاه تهران، نیز در این نشست سخنرانی کرد و گفت: از نظر بنده، نقد مجموعه‌ای از بیان نقاط قوت و نقاط قابل بهبود و چالش‌هاست. به همین دلیل لازم است نکاتی را خدمت دکتر اویسی بیان کنم. بنده معتقدم ایشان متنی متقن و کاملا حرفه‌ای نوشته‌اند و نویسنده و نگارنده‌ای دغدغه‌مند در حوزه دین و قران کریم هستند. ساختارمندی این متن برای بنده بسیار جذاب و دارای پیشینه جالبی بود و غیر از این هم توقعی از فردی با چنین سوابقی نیست.
وی ادامه داد: جذابیت دیگر، ترکیب روش سنتی مراجعه به منابع و آیات و مبانی کلامی با دیدگاه میشل فوکو و دیرینه‌شناسی دانش از منظر وی است و این ترکیب مبارکی است که البته هرچند فرصت‌های خوبی فراهم می‌کند اما چالش‌هایی هم در پی دارد از جمله اینکه عالمان سنتی، چنین نگاهی را نخواهند پذیرفت. اگر بخواهم به برخی از اشکالات ساختاری و محتوایی اشاره کنم یکی از موارد به ارجاعات، منابع و مأخد نوشته ایشان مربوط است. این نوشته 17 صفحه مطلب است که به غیر از صفحه اول که چکیده و صفحه آخر که نتیجه است باقی آن 15 صفحه است که ارجاعات بسیار زیادی هم دارد.
نکاتی جهت افزایش علمی بودن متن
مدرس دانشگاه تهران یادآور شد: در جایی فرموده‌اند برخی آیات قرآن محکم و برخی متشابه هستند و میتوان آیات مشابه را با مراجعه به محکمات، تا حد قابل توجهی از تشابه بیرون آورد. این جمله را میتوان از هر نویسندهای پذیرفت اما همین یک جمله در متن نوشته شده، چهار ارجاع دارد و این باعث می‌شود که میزان علمی بودن متن کاهش پیدا کند. البته گرداوری مطالب ارزشمند است اما بنده علاقه دارم که اصل سند در منابع آمده باشد در حالیکه فقط یک جا، یک جمله از فوکو نقل شده است که آن هم نقل غیرمستقیم است در حالیکه وقتی کتاب‌های خود فوکو وجود دارد پس طبیعتاً بهتر است که به نوشته‌های خود ایشان مراجعه کنیم و به آنها ارجاع دهیم.
شعبانی یادآور شد: اگر هم به اصل کتاب دسترسی نداشتید می‌توانستید به ترجمه‌های آنها ارجاع دهید که خوشبختانه به زبان فارسی هم ترجمه شده‌اند. از سوی دیگر وجود رفرنس‌های بسیار زیاد در این متن پانزده صفحه‌ای باعث پاره پاره شدن مطلب می‌شود. نکته دیگر اینکه وقتی یکبار در متنی به کتابی ارجاع می‌دهیم برای ارجاع دوم، از کلمه «همان» استفاده می‌کنیم که لازم بود در متن مقاله مورد توجه قرار گیرد.
وی تصریح کرد: اما لازم است چند نکته هم راجع به محتوا بیان کنم که یکی از موارد به گردآوری اسرائیلیات اختصاص دارد. معتقدم نیازی نیست برای یک مقاله علمی پژوهشی اینقدر به اسرائیلیات اشاره کنیم. نکته دیگر اینکه نتیجه ضمنی که از این مقاله می‌توانیم برداشت کنیم این است که بسیاری از مقالات علمی و دینی ما به خاطر استفاده زیاد از اسرائیلیات دچار شبهه می‌شوند. مسئله دیگر اینکه بسیاری از این شبهات به یهود و حتی اهل سنت نسبت داده شده که این هم جای بحث و بررسی بیشتری دارد.
