«جهل» راه ورود ابلیس در انسان‌هاست

به گزارش ایکنا از قزوین، محسن حق‌شناس، استاد نهج‌البلاغه شب گذشته، چهارم بهمن‌ماه در هفتمین جلسه از تفسیر خطبه ۱۹۲ نهج‌البلاغه، گفت: اولین متکبر عالم «ابلیس» و دومین متکبر «قابیل» بود که امام علی(ع) در این خطبه به تشریح شخصیت آن‌ها پرداخته است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند که قابیل بر فرزند مادرش تکبر کرد و عاطفه برادری هم مانع این تکبر نشد. ای مردم اگر گرفتار تکبر شوید برترین نسب‌های خود را از دست خواهید داد. امروزه‌ هم کم نیستند خانواده‌هایی که به سبب تکبر از هم گسسته و به بلا گرفتار آمده‌اند.

این استاد نهج‌البلاغه اظهار کرد: جدا از عظمتی که قابیل برای خود قائل شده بود او هیچ برتری نسبت به هابیل نداشت و تنها در توهم برتری به سر می‌برد و این خود بزرگ‌بینی بود که قابیل را به ورطه نابودی کشاند. حضرت می‌فرمایند فضل آن است که خدا برای انسان قرار دهد، فضلی که انسان‌ها به زور و با حیله و نیرنگ به دست آورند ارزشی نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید:

• «نفس اماره» سفیر شیطان در وجود ماست 
• شیطان عظیم‌ترین آفت دین و دنیای انسان است
• مراحل تسلط شیطان بر انسان 

وی با بیان اینکه بسیاری از تکبرها خودساخته است، بیان کرد: تکبر سیلی بنیان کن است. شیطان هم خطاب به یکی از پیامبران الهی گفته بود که از حرص، حسد و تکبر دوری کن چون آنچه مرا از درگاه خداوند راند همین رذایل اخلاقی بود. کینه‌های قدیمی و تفاخر پیش‌نیازهای تکبر هستند، این بلاها از درون ما نشئت می‌گیرد و شیطان بر آن می‌دمد تا جرقه‌های کوچک، آتشی بزرگ را به وجود آورند. هرگاه تصمیم به انجام کار اشتباهی داشته باشیم، شیطان آماده راهنمایی کردن و دمیدن در اراده و تصمیم ماست که پس از آن ندامت و پشیمانی به سراغ انسان می‌آید.

حق‌شناس در ادامه اظهار کرد: اگرچه قابیل تنها برادر خود را کشته است اما تا روز قیامت در گناه همه قاتلین سهیم است چرا که او آموزگار دیگران است و سنت غلطی را پایه‌گذاری کرده است و تا زمانی‌که مردم به‌دنبال این سنت غلط باشند آثار آن دامنگیر قابیل هم خواهد بود.

وی ادامه داد: حضرت علی(ع) خطاب به مردمی که پای منبر نشسته بودند فرمودند بدانید که شما سرکشی را از حد گذرانده‌اید، در زمین فساد کردید، آشکارا و رو در روی خدا ایستادید، با مؤمنان به جنگ و جدال پرداختید و زیاده‌روی کردید، مواظب باشید، چراکه انسان در ستم‌کردن سیری ناپذیر است.

تکبر جنگ با خداست

این استاد نهج‌البلاغه افزود: حضرت ادامه دادند که کبر و غرور همچون ربا جنگ با خداست که در این جنگ تنها شما ضرر خواهید کرد. لازم به یادآوری است که در اینجا حضرت خطاب به کوفیانی سخن می‌گوید که از نخبگان و جهادیان و سرداران دوران خود بودند، اما گرفتار کبر و غرور و فرقه‌بازی و باند‌بازی شدند و در پی پست و مقام برآمدند و در دست یافتن به آن از هیچ ستمی فروگذار نکردند.

وی اظهار کرد: حضرت در این خطبه می‌فرمایند که بدون حجت و دلیل خداپسندانه به دنبال جریان‌ها به راه نیفتید، چراکه کبر و غرور به دنبال دارد. جاهلیت فرهنگ است و در طول تاریخ گسترده است و مربوط به مکان و زمان خاصی نیست و همین جاهلیت راه ورود ابلیس در انسان‌هاست. بترسید از فخر و تفاخر‌هایی که ریشه در جهل دارد. انسان متکبر در دست شیطان رام است اما در مقابل مؤمنان، اندکی از پله‌های تکبر خود کوتاه نمی‌آید. متکبر تنها بر روی داشته‌های خود تمرکز می‌کند و دیگران را نمی‌بیند.

این استاد نهج‌البلاغه ادامه داد: وقتی بغض و کینه به اوج خود برسد شرایطی حاصل می‌شود که انسان در مقابل خواست و وسوسه‌های شیطان تسلیم شده و دیگر هیچ مقاومتی از خود نشان نمی‌دهد. قلب‌های بیمار در پیروی از شیطان در قرون مختلف مانند یکدیگرند و در سستی آن‌ها هیچ تغییری حاصل نشده است.

از بزرگان گمراه خود تبعیت نکنید

وی گفت: حضرت در ادمه خطبه ۱۹۲ با اشاره به آیه قرآن فرمودند که «برخی از دوزخیان علل جایگاه پست خود را تبعیت از بزرگان قوم خود خواندند» و حضرت هم خطاب به کوفیان هشدار داد که مواظب باشید از برخی بزرگان خود تبعیت نکنید. نسب و بزرگی و تفاخراتی که ریشه الهی و منطقی ندارد بزرگی محسوب نمی‌شود. این‌گونه بزرگان زشتی‌های اعمال و رفتار خود را به خدا نسبت می‌دهند. این‌ها با خداوند در چیزی که خدا به آنها داده است مقابله می‌کنند.

این استاد نهج‌البلاغه ادامه داد: این بزرگان متکبر در جنگ با قضای الهی هستند تا بر نعمت‌های خدا چیره شوند؛ در حالی‌که کمترین چیزی که خدای متعال از انسان طلب می‌کند آن است که با چیزی که به او بخشیده شده معصیت نکند.

حق‌شناس در پایان این جلسه از تفسیر خطبه ۱۹۲ گفت: از امام زین‌العابدین(ع) سوال شد آیا تعصب داشتن نسبت به اطرافیان و خانواده و متعلقات بد است؟ حضرت پاسخ دادند عصبیتی بد است که بدهای قوم خود را از خوبان قوم دیگر بهتر و برتر بدانید، عصبیت یاری کردن قوم خود در ظلم است. شما این‌گونه نقش سواره‌نظام ابلیس را بازی می‌کنید، این‌ها رکن‌های فتنه هستند و ریشه جاهلیت هم در این‌هاست.