تجلی اکرام نبوی و شجاعت علوی در شخصیت امام حسن مجتبی(ع)

حجت‌الاسلام سیداحمد سجادی، رئیس دانشکده علوم قرآنی دولت‌آباد در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان به خصوصیات زمانه امام حسن(ع) پرداخت و اظهار کرد: زمانه ایشان، دوره‌ای خاص بود؛ چرا که بعد از شهادت امام علی(ع) در دهه چهلم هجرت، دوره‌ای آغاز شد که مسلمانان در آن جنگ‌های متعددی تجربه کردند و حتی در بین شامیان و اهل حجاز نیز درگیری‌های شدید اتفاق افتاد.

وی ادامه داد: پس از این درگیری‌ها، صلح امام حسن(ع) صورت گرفت و بنابراین، این دوره به دلایلی خاص بود؛ مردم از جنگ خسته‌ شده بودند و از طرفی، بر اثر تبلیغات امویان تلاش می‌کردند تا از اهل بیت(ع) فاصله بگیرند؛ یعنی اهل بیت(ع) و به گونه‌ای فرزندان پیغمبر(ص) را محکوم کنند که اگر در مدینه و شهرهای غیر از شام، نابسامانی و فشار بر امت وجود دارد، در اثر صلحی‌ست که امام حسن(ع) انجام داد.

رئیس دانشکده علوم قرآنی دولت‌آباد بیان کرد: در این دوره، عده‌ای نیز افکار خوارجی داشتند و رویکردشان به دین خدا از منظر این تفکر بود. این دسته از افراد در دوره پس از صلح امام حسن(ع) با معاویه، معضلاتی در جامعه به وجود آوردند؛ بنابراین همان‌طور که بیان شد، زمانه امام حسن(ع) دوره خاصی بود، به این دلیل که به اهل بیت(ع) بی‌اعتنایی می‌شد و از طرفی هم چون مانند زمان عثمان مادی‌گری و دنیاطلبی رواج پیدا کرده بود، اهل بیت(ع) را مقصر نابسامانی‌ها و کمبودها می‌دانستند.

وی افزود: در این شرایط، امام حسن(ع) تلاش کرد تا کلیات دین را حفظ کند و متوجه این مسئله بود که اگر دین مردم با سلاح علم و دانش حفظ نشود، چیزی از آن باقی نمی‌ماند. باید توجه کرد، حکومت بنی‌امیه که در رأس آن معاویه قرار داشت، با انواع فریب‌ها درصدد جدا کردن مردم از دین بود و اگر هم به ظاهر دین می‌پرداخت، به‌دلیل این بود که حکومت را از دست ندهد.

سجادی اضافه کرد: اگر کتاب‌هایی همچون تاریخ تمدن اسلام را مطالعه کنید که به خوبی به دوره حاکمیت معاویه پرداخته‌اند، می‌بینید که در آن دوره، معاویه به دنبال زدودن دین از جامعه بود؛ اما به این دلیل که خود را حاکم اسلامی می‌پنداشت، جرئت نابودی تمام دین را نداشت؛ بنابراین تلاش می‌کرد تا دین، رنگ و بوی محمدی و اسلامی نداشته و خالی از محتوا و ارزش‌های دینی باشد. اینکه بنی‌امیه چقدر توانست جامعه اسلامی را به این سمت سوق دهد و به هدف خود برسد، بحثی جداست و اینکه امام حسن(ع) جانانه و مقتدرانه ایستاد تا مؤمنان را حفظ و از کیان اسلام محافظت کند، حاکی از همت والای ایشان در آن دوره بود.

وی گفت: امام حسن(ع) برای حفظ جامعه اسلامی و الفت بیشتر مردم با دین، اقداماتی انجام داد که از جمله آنها می‌توان به کرامات و بخشش‌های آن حضرت در راه دین اشاره کرد. علاوه بر خلق عظیم پیغمبر(ص)، از دیگر عواملی که به حفظ دین خدا منجر شد، ثروت حضرت خدیجه(س) و شجاعت امیرالمؤمنین علی(ع) بود و همه مورخان این دو عامل را در ابتدای ترویج دین در مکه مؤثر دانسته‌اند. خلق عظیم پیغمبر(ص)، شجاعت علوی و اکرام نبوی هر سه در وجود امام حسن(ع) متجلی بود.

رئیس مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان تصریح کرد: امام حسن(ع) شجاعانه ایستاد، از دین خدا حمایت و به مردم رسیدگی کرد و اکرام و اطعام فراوان در بین اهل مدینه، ضعفا و فقرا انجام داد. همچنین آن حضرت خلق عظیمی در وجود خود داشت که وقتی به ایشان توهین و جسارت می‌شد، با این خلق عظیم، اهانت‌ها را برای حفظ دین تحمل می‌کرد و اگر ایشان در دوره امامت خود توانست دین خدا را حفظ کند و اجازه ندهد بنی‌امیه به اهداف پلید خود دست یابد، به‌دلیل همین سه ویژگی بود.

وی یادآور شد: باید توجه داشت که دوره امام حسن(ع)، زمانه‌ای بود که مردم از آگاهی، علم و مطالعه بسیار دور بودند و به‌دلیل اینکه نقل احادیث پیغمبر(ص) ممنوع بود و مردم به آنها دسترسی نداشتند، به سراغ خرافات می‌رفتند؛ بنابراین امام حسن(ع) در حال مبارزه با خرافات نیز بود و این امکان وجود نداشت که عمیقاً به مسائل تفسیری و علمی بپردازد؛ اما با این وجود توانست دین خدا را حفظ کند.

فاطمه کاظمینی