چرایی تظاهر به روزه‌خواری و هنجارشکنی دینی در جامعه

هر ساله در ماه مبارک رمضان، نهادهایی چون دادستانی و نیروی انتظامی با انتشار اطلاعیه‌ها و مصاحبه‌هایی اعلام می‌کنند که روزه‌خواری در ملأعام ممنوع بوده و با مجرمان برخورد قانونی صورت می‌گیرد. همچنین این نهادها مراکزی چون پایانه‌های مسافربری، راه‌آهن، فرودگاه‌ها و اماکن پذیرایی را ملزم می‌کنند که با اخذ مجوز از مراجع مربوط و با رعایت کامل شئونات اسلامی و نیز استتار محل غذاخوری و بدون آنکه در انظار عمومی تظاهر به روزه‌خواری شود، در ماه رمضان فعالیت کنند.

اما با گشتی در شهر و رصد شرایط و مشاهده مصادیق فراوان روزه‌خواری در ملأعام به‌ نظر می‌رسد این پیش‌بینی‌ها و تمهیدات هیچ تأثیری در رفتار روزه‌خواران نداشته و این قبیل افراد با طیب خاطر و در فضایی امن و آزاد مشغول حرمت‌شکنی ماه مبارک رمضان و روزه‌داران هستند. آنچه بیش از تمام اینها آزاردهنده است، تظاهر به روزه‌خواری و اصرار و مداومت برخی روزه‌خواران هنجارشکن بر این گناه در انظار است که جای تأمل دارد. با این پرسش که ریشه‌های تظاهر به روزه‌خواری و در نگاه کلی‌تر هنجارشکنی دینی در جامعه چیست، گفت‌وگویی با دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر چهارمحال‌وبختیاری داشته‌ایم که در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل احمدی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا، ریشه اصلی افزایش تظاهر به روزه‌خواری در سطح جامعه را کمرنگ شدن حرمت این گناه و کاهش حساسیت مردم و دست‌اندرکاران دانست و اظهار کرد: به نظر می‌رسد آثار اجتماعی گناه مورد غفلت واقع شده و امور دینی غالباً با نگاه فردی دنبال می‌شوند، یعنی هر یک از افراد جامعه تصور می‌کنند اگر فارغ از جامعه روزه بگیرند و به واجبات دینی خود عمل کنند تکلیف شرعی خود را انجام داده‌ و دیگر هیچ وظیفه‌ بر زمین مانده‌ای ندارد، حال آنکه رشد انسان‌ها هم در گرو رشد فردی و هم رشد اجتماعی و با دلسوزی افراد جامعه در قبال یکدیگر حاصل می‌شود.

وی بی‌تفاوتی هر یک از آحاد مردم در قبال روزه‌خواران را ظلم به خود و فرد روزه‌خوار برشمرد و گفت: روزه‌خوار خود را از مهمانی خداوند محروم کرده و وقتی من به این موضوع اهمیتی نمی‌دهم، با این حرمت‌شکنی و از بین رفتن قبح گناه روزه‌خواری درواقع همه ما مشمول نارضایتی خدا خواهیم بود؛ همچنان که در حکایات و امثال قرآنی از جمله داستان حضرت شعیب این موضوع مشاهده می‌شود. در روایات اسلامی آمده است خداوند به شعیب فرمود: «صد هزار نفر از قوم تو را می‌خواهم که عذاب کنم، شصت هزار نفر از خوب‌ها و چهل هزار نفر از بدان. حضرت شعیب عرض کرد: خدایا، چهل هزار تا از بدها که بد هستند، خوب‌ها را چرا می‌خواهی عذاب کنی؟ خداوند فرمود: برای اینکه خوب‌ها با بدها خوش و بش می‌کنند».

احمدی ادامه داد: پیداست که اگر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه کمرنگ شده و افراد جامعه در قبال یکدیگر بی‌تفاوت باشند کل آن جامعه مشمول نارضایی خداست؛ رسول خدا(ص) نیز در این خصوص فرمودند: «به درستی که خداوند به خاطر عده‌ای خاص که گناه کرده‌اند، همه مردم را عذاب نمی‌کند، مگر اینکه کار زشت را در میان خود مشاهده کنند و بتوانند از آن جلوگیری کنند و نکنند، در این صورت، خداوند، عام و خاص را عذاب می‌کند».

برخورد با روزه‌خواری

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با اشاره به اینکه برخورد با روزه‌خواران در ملأعام و تظاهرکنندگان به روزه‌خواری در دو بُعد قانونی و مردمی می‌تواند تعریف شود، اظهار کرد: نهادهای نظارتی و انتظامی و متولیان امر قانون و نظارت بر حُسن اجرای قوانین در جامعه اعم از نیروی انتظامی، دادستانی، اصناف و اماکن و غیره موظف هستند که دستورالعمل‌های ناظر به پیشگیری از حرمت‌شکنی روزه و روزه‌خواری عمومی را پیش‌بینی و با قوت و قدرت اجرا کرده و نیز قوانین موجود ناظر به مجازات روزه‌خواری را در جامعه در مورد متخلفان و مجرمان عملیاتی کنند.

وی با تصریح اینکه تک‌تک شهروندان نیز در قبال مشاهده روزه‌خواری علنی در جامعه موظف به تذکر لسانی و امر به معروف و نهی از منکر هستند، افزود: مردم با یک تذکر گفتاری و با زبانی نرم و لین می‌توانند تکلیف شرعی خود را در قبال هنجارشکنان انجام دهند و اقدام عملی در این حوزه بر عهده مجریان قانون است.

احمدی با تأکید بر اینکه همه ما در مواجهه با موضوع روزه‌خواری علنی باید احساس مسئولیت کنیم، گفت: باید بدانیم که چنین رفتارهای هنجارشکنانه و علنی شدن گناه نه‌تنها گریبان فرد قانون‌شکن بلکه تمام آحاد جامعه را می‌گیرد و آسیب حرمت‌شکنی و سرپیچی از تکلیف الهی به همگان می‌رسد؛ لذا با احساس مسئولیت باید به این قبیل افراد تذکر داده شود.

مدیر حوزه علمیه ولایت شهرکرد بیان کرد: طبعاً بستر و زیرساخت شهری نیز باید به پیشگیری و مقابله با پدیده روزه‌خواری علنی بپردازد؛ به عنوان نمونه نهادهای ذیربط محیط‌های مستتر و پوشیده‌ای را برای مسافرانی که روزه‌دار نیستند پیش‌بینی کنند تا این قبیل افراد مجبور نباشند در ملأعام آب و غذا صرف کنند.

احمدی داشتن تعصب و غیرت دینی در قبال حرمت‌شکن‌ها را یک وظیفه همگانی دانست و توضیح داد: باید به دور از فردی کردن دین و برداشت‌های سلیقه‌ای و تفسیر به رأی در مسائل دینی، نگاه اجتماعی به کارکرد دین را در خود تقویت کنیم و بدانیم که دین ما هم نگاه فردی و هم نگاه اجتماعی به انسان دارد و در حوزه اجتماعی انسان به اندازه‌ای آزاد است که از دیگران سلب آزادی نکند. گاه وقتی به یک خانم تذکر داده می‌شود که حجابش را رعایت کند با این پاسخ مواجه می‌شویم که تو نگاه نکن. حال آنکه بدحجابی تا زمانی که در خانه اتفاق بیفتد شاید منشأ آفت نباشد اما وقتی به اجتماع و انظار عمومی کشیده شود قطعاً باعث ایجاد ناهنجاری‌ها می‌شود و به کل جامعه آسیب می‌زند.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با ذکر مثالی در این خصوص، ادامه داد: امروز شاهدیم که هر یک از ما در منزل خودمان در مورد استفاده یا عدم استفاده از ماسک آزاد هستیم اما وقتی در جامعه حضور می‌یابیم وظیفه و مسئولیت اجتماعی حکم می‌کند که برای مراقبت از خود و افراد جامعه از ماسک استفاده کنیم، تا آنجا که اگر در یک اتوبوس فردی ماسک نداشته باشد و مدام سرفه کند قطعاً با تذکر و برخورد سایرین مواجه می‌شود، در خصوص بی‌قانونی و گناه اجتماعی و حرمت‌شکنی دینی نیز همین حساسیت و احساس مسئولیت باید وجود داشته باشد.

احمدی با تصریح اینکه قبح گناه در نگاه بسیاری از افراد جامعه کمرنگ شده است، گفت: بسیاری از ما در مواجهه با گناه دیگران غیرت دینی نداریم؛ امام حسین(ع) دو سال قبل از واقعه کربلا در منا سخنرانی کردند و در خصوص غیرت دینی اینگونه فرمودند: شما می‌بینید که پیمان‌های خدا شکسته شده و نگران نمی‌شوید با اینکه برای یک نقض پیمان پدران خود به هراس می‌افتید. می‌بینید که پیمان رسول خدا(ص) خوار و ناچیز شده و کورها و لال‌ها و از کار افتاده‌ها در شهرها رها شده‌اند و رحم نمی‌کنید و درخور مسئولیت خود کار نمی‌کنید و به کسانی که در آن راه تلاش می‌کنند وقعی نمی‌نهید و خود به چاپلوسی و سازش با ظالمان آسوده‌اید. همه اینها همان جلوگیری و بازداشتن دسته‌جمعی است که خداوند بدان فرمان داده و شما از آن غافلید.

دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان بیان کرد: غیرت دینی که مورد اشاره و تأکید مقام معظم رهبری نیز قرار دارد آن است که در قبال شکسته شدن حرمت مقدسات، پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) و نیز از بین رفتن قبح گناه و حرمت‌شکنی در اوامر الهی واکنش داشته باشیم و بی‌تفاوت از کنار این صحنه‌ها عبور نکنیم.

کمرنگ شدن غیرت دینی

احمدی عملکرد مسئولان را از دیگر عوامل ایجاد این حرمت‌شکنی‌ها بیان کرد و گفت: وقتی مسئولان حساسیت، تعصب و پیگیری نداشته باشند و در زندگی خود، در محل کار، برخورد با رشوه‌خواری و فساد و غیره تعصب دینی به خرج ندهند، طبیعی است که این روحیه بی‌تفاوتی به جامعه نیز تزریق می‌شود و جامعه نیز شبیه مسئولان می‌شوند.

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان در پاسخ به این پرسش که آیا برخورد قهری با تظاهرکنندگان به روزه‌خواری نتیجه‌بخش خواهد بود، بیان کرد: برای این کار نخست باید یک تقسیم‌بندی از روزه‌خواران در ملأعام انجام شود که بر این اساس این قبیل افراد به چهار گروه جاهل مصر، جاهل غیر مصر، آگاه مصر و آگاه غیر مصر تقسیم می‌شوند. روزه‌خواران جاهل عموماً توجه و دقت لازم را ندارند و لذا با آگاه‌سازی و رفع جهل از آنان، دیگر این رفتار را در جامعه تکرار نمی‌کنند.

احمدی افزود: روزه‌خوار آگاه غیر مصر کسی است که عمداً و آگاهانه اقدام به روزه‌خواری می‌کند اما اصراری بر این هنجارشکنی و تکرار جُرم و گناه ندارد که این افراد با ارشاد و تذکر از این رفتار دست برمی‌دارند. بسیاری از روزه‌خواران آگاه مصر و معاند که عامدانه اقدام به شکستن قبح روزه می‌کنند با تذکر جدی این کار را ادامه نمی‌دهند اما عده قلیلی هم هستند که در هر حال بر این هنجار شکنی اصرار دارند که این افراد مشمول برخورد قهری و قانونی هستند و باید برخورد جدی با آنان صورت گیرد. این افراد به‌عنوان جزئی مخرب از شاکله جامعه باید از جامعه جدا و اصلاح شوند تا تبعات سوء رفتارهای حرمت‌شکنانه آنان دامن کل جامعه را فرانگیرد.

وی در پایان گفت: اگر کارگزاران نظام اسلامی به دین و معارف اسلامی آگاهی و تقید لازم را داشته باشند و به‌موقع و بجا اقدامات عملی را در زندگی خود و مجموعه تحت مدیریت خود داشته باشند، قطعاً جامعه نیز تحت تأثیر و در پرتو این تقید نخبگانی خواص مسیر صحیح را طی خواهد کرد. لذا می‌طلبد برادران و خواهران دینی دلسوز یکدیگر باشند. این ندیدن‌ها و بی‌تفاوتی‌ها کمک‌کننده و اعتلابخش نیست، بلکه تخریب محض است.