نمایشگاه مسکو؛ معرف گنجینه‌های قرآنی مجموعه‌های روس + عکس و فیلم
رایزن فرهنگی ایران در روسیه با اشاره به برگزاری نمایشگاه قرآن‌های خطی در موزه هنرهای شرقی مسکو گفت: این قرآن‌ها، آثاری است که در اختیار مجموعه‌های داخل مسکو قرار دارد و در گنجینه‌های آنان نگهداری می‌شود، تعدادی از قرآن‌ها نیز متعلق به کلکسیون‌های شخصی در داخل روسیه است.
نمایشگاه قرآن‌های مسکو 12 آبان‌ماه به مناسبت ۱۱۰۰ سالگی پذیرش اسلام توسط مردم «وُلگا» در روسیه با حضور مسعود احمدوند، رایزن فرهنگی ایران در روسیه، الکساندر سدوف، رئیس موزه دولتی هنر شرقی، رستم سلیمانف، مجموعه‌دار و بنیانگذار بنیاد مرجانی و ایلیا زایتسف، معاون موزه هنرهای شرقی مسکو در محل این موزه افتتاح شد و تا ۲۷ آذرماه سال جاری ادامه دارد.
در این نمایشگاه ۴۰ قرآن خطی نفیس و تاریخی با عنوان «قرآن‌های مسکو» به نمایش درآمده است که علاوه بر هنر خوشنویسی و کتابت کلام الهی، نشانه‌هایی از هنرهای تذهیب، کاغذسازی، صحافی، جلدسازی و رحل‌سازی در آن‌ها دیده می‌شود.
همچنین چهار قرآن از آثار هنرمندان ایرانی که نزد روس‌ها نگهداری می‌شود، در این نمایشگاه ارائه شده است و در تعدادی دیگر از قرآن‌های این نمایشگاه که مربوط به مناطق دیگر جغرافیایی مانند آسیای میانه، قفقاز و عثمانی است، نشانه‌هایی از هنر ایرانی به چشم می‌خورد.
برای آشنایی بیشتر با این رویداد قرآنی با مسعود احمدوند، رایزن فرهنگی ایران در روسیه گفت‌و‌گو کردیم که حاصل آن در ادامه از نظر می‌گذرد:
ایکنا ـ ابتدا از نمایشگاه قرآن‌های مسکو برایمان بگویید و بفرمایید این نمایشگاه از سوی چه نهاد یا نهادهایی برگزار شده است؟
نمایشگاه قرآن‌های مسکو از 12 آبان تا 27 آذر در موزه هنرهای شرقی مسکو برپاست و در این رویداد 40 قرآن و نسخه خطی قرآن از اقصی نقاط جهان اسلام و از کشمیر تا مراکش به نمایش درآمده است و از این 40 اثر، چهار اثر منحصراً مربوط به کشور ایران است و در بسیاری از قرآن‌های نمایشگاه، جلوه‌هایی از آثار هنرمندان ایرانی را مشاهده می‌کنیم.
این قرآن‌ها، نسخه‌هایی است که در اختیار مجموعه‌های داخل مسکو قرار دارد و در گنجینه‌های آنان نگهداری می‌شود، از جمله مجموعه‌هایی که به برگزاری این نمایشگاه کمک کردند و نسخ خطی قرآنی خود را در اختیار موزه هنر شرقی قرار دادند، بنیاد مرجانی، مؤسسه شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه، کتابخانه دولتی روسیه(لنین)، وزارت فرهنگ روسیه، آکادمی وزارت امور خارجه روسیه و موزه هنرهای شرقی مسکو هستند.
با تدبیری که مسئولان موزه انجام داده‌اند، بخشی از قرآن‌های نمایشگاه به صورت پی دی اف در سایت موزه بارگذاری شده است و علاقه‌مندان می‌توانند حتی بعد از اتمام زمان نمایشگاه، این قرآن‌ها را از سایت موزه مشاهده کنند. بخشی از قرآن‌ها هم متعلق به کلکسیون‌های شخصی در داخل روسیه است.
ایکنا ـ نمایشگاه همان‌طور که در اخبار آمده است، به مناسبت هزار و یکصدمین سالگرد ورود اسلام به ولگا در روسیه برگزار شده است، در این باره توضیح بفرمایید.
ـ سال 2022 در روسیه هزار و یکصدمین سال ورود اسلام به منطقه ولگا در مرزهای جمهوری تاتارستان در روسیه است، در اوایل این سال پیشنهادی از سوی شیخ راویل عین‌الدین، رئیس شورای مفتیات روسیه به نهاد ریاست جمهوری فدراسیون روسیه ارائه شد تا این سال به نام هزار و یکصدمین سال ورود اسلام به روسیه نامیده و برنامه‌هایی به همین مناسبت اجرا شود، در همین راستا برنامه‌ها و جشن‌های مختلفی در روسیه برگزار شد و چندی پیش پنجمین نشست از نشست‌‌های دوره‌ای این مناسبت در سن پترزبورگ برپا شد و 17 کشور از جمله جمهوری اسلامی ایران، لبنان، یمن، مصر، عربستان و ترکیه در آن حضور یافتند و مقالات و سخنرانی‌هایی درباره وحدت اسلامی در آن ارائه شد.
نشست پایانی هزار و یکصدمین سالگرد ورود اسلام به ولگا نیز 17 تا 19 آذرماه به همت شورای مفتیات روسیه و با حضور هیئتی از ایران در مسکو برگزار شد، این نشست پایان‌بخش مجموعه برنامه‌های این رویداد در سال 2022 بود.
ایکنا ـ آیا ایران در این نمایشگاه مشخصا آثاری را عرضه کرده است؟
مجموعه قرآن‌های نمایشگاه، مجموعه نسخی از قرآن است که در اختیار طرف روسی بوده است و از جمهوری اسلامی ایران قرآنی برای نمایش در این نمایشگاه عرضه نشده است.
چهار قرآن ایرانی نمایشگاه، آثاری است که توسط اشخاص مختلف در طول تاریخ در اختیار نهادهای فرهنگی روسیه قرار گرفته است و قدیمی‌ترین این چهار قرآن متعلق به قرن 10 میلادی و یک ورق از قرآن به خط کوفی است و سه قرآن دیگر با خط نستعلیق و با تذهیب و تزئینات مربوط به هنر اسلامی است که با هنر جلدسازی و صحافی ایرانی آراسته شده‌اند.
در بسیاری از قرآن‌ها به ویژه قرآن‌های حوزه آسیای میانه و قفقاز، کشمیر و هند که در نمایشگاه عرضه شده است، به وضوح می‌بینیم که اثر هنرمندان خوشنویس یا تذهیب‌کار ایرانی دیده می‌شود و حتی برخی از قرآن‌ها نیز با زیرنویس و ترجمه فارسی به نمایش درآمده است.
ایکنا ـ آیا رایزنی فرهنگی فعالیت مشخصی در نمایشگاه داشته است؟
به طور مشخص خیر؛ اما ما از برگزاری نمایشگاه حمایت کردیم؛ زیرا ارسال قرآن‌های خطی از ایران برای حضور در نمایشگاه دیگر کشورها، تشریفات خاص خود را برای خروج از ایران دارد، ما نتوانستیم قرآنی از ایران در این دوره از نمایشگاه داشته باشیم، اما توافقی با موزه هنرهای شرقی مسکو انجام داده‌ایم که بتوانیم هم‌زمان با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در ایران، بخشی از آثار موجود در نمایشگاه کنونی در مسکو را در این رویداد در معرض دید عموم قرار دهیم.
همچنین مقرر شده است که بتوانیم مجموعه‌ای از آثار ایرانی را در مسکو با همکاری موزه هنرهای شرقی به نمایش درآوریم.
ایکنا ـ نحوه برگزاری نمایشگاه قرآنی مسکو به چه شکل بوده، آیا برای این کار فراخوانی داده شده است؟
فراخوانی برای این آثار داده نشده است؛ زیرا این قرآن‌ها، آثاری گرانبهاست که از طریق مجموعه‌های فعال در مسکو که نسخ خطی را جمع‌آوری می‌کنند، گردآوری شده و تنها بخش‌هایی از قرآن‌های نفیس و دارای قدمت موجود در روسیه و مسکو در معرض دید عموم قرار گرفت.
به دلایل مختلف تاریخی در طول زمان‌های گذشته، روس‌ها علاقه بسیاری به جمع‌آوری نسخ خطی داشته‌اند و در گنجینه‌های خود در مراکز مختلف، نسخ خطی زیادی متعلق به کشورهای اسلامی از جمله ایران، نگهداری می‌شود؛ به عنوان مثال در انستیتو نسخ خطی آکادمی علوم روسیه بیش از 10 هزار نسخه خطی مربوط به تمدن اسلامی نگهداری می‌شود که بیش از 3 هزار اثر مشخصاً کتاب‌هایی است که به زبان فارسی نگاشته شده و بخشی از این‌ها مربوط به متون اسلامی است.
ایکنا ـ استقبال از نمایشگاه به چه میزان بوده است؟ آیا غیر از مسلمانان، پیروان ادیان دیگری نیز از نمایشگاه بازدید داشته‌اند؟
این نمایشگاه با استقبال خوب روس‌ها مواجه شده است و نه تنها جامعه اسلامی روسیه از این رویداد استقبال و آن را در سایت‌های اسلامی و شبکه‌های اجتماعی بازتاب داده است؛ بلکه نماییشگاه از طرف جامعه مسیحیان ارتدوکس روسیه هم مورد استقبال قرار گرفت و ما در مراسم افتتاحیه شاهد این موضوع بودیم و در روزهای بعد نیز افراد علاقه‌مند و مشتاقان فرهنگ و تمدن اسلامی از آن بازدید کردند، كارشناسان، شرق‌شناسان و افرادی که به هنرهای قرآنی علاقه‌مندند به این نمایشگاه مراجعه کردند و این رویداد بازتاب خوبی در جامعه روسیه داشته است.
ایکنا ـ رایزنی فرهنگی ایران در روسیه در زمینه قرآنی یا فرهنگی چه نوع همکاری‌های با نهادهای روسی داشته است؟
رایزنی فرهنگی ایران در روسیه از سال 1388 فعالیت خود را آغاز کرده است، از همان ابتدا همکاری مناسبی میان رایزنی و نهادهای دینی روسیه برقرار بوده و کارهای مشترکی اجرا شده که شامل برگزاری نشست، انتشار کتاب و فعالیت‌های قرآنی بوده است.
همچنین در مناسبت‌ها و رویدادهای مرتبط با امور قرآنی و دینی، دو کشور سعی کرده‌اند که ارتباط نزدیکی با هم داشته باشند، اخیرا بیستمین مسابقات بین‌المللی قرآن روسیه برگزار شد و قاری ایرانی «سیدمصطفی حسینی» مقام سوم این رویداد را از آن خود کرد، در آینده نزدیک هم مسابقات بین‌المللی قرآن تهران برگزار خواهد شد و نماینده روسیه در آن شرکت خواهد کرد.
تصاویری از نمایشگاه قرآن‌های خطی در مسکو
در بسیاری از رویدادهای مربوط به سالگرد ورود اسلام به منطقه تاتارستان، نهادهای ایرانی به واسطه رایزنی فرهنگی در این رویدادها مشارکت خوب و مؤثری داشته‌اند، ما همچنین به صورت مشخص در اردیبهشت‌ماه به مدت دو ماه مجموعه‌ای از آثار قرآنی را در موزه کرملین شهر قازان، پایتخت جمهوری تاتارستان با همکاری ریاست جمهوری این منطقه در معرض نمایش گذاشتیم و این نمایشگاه با حضور وزیر فرهنگ تاتارستان و سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو افتتاح شد و از جمله این آثار فرش نفیس قرآنی بود که توسط هنرمندان تبریزی بافته شده است؛ بخش‌هایی از این فرش با همکاری دانشگاه هنر اسلامی تبریز در نمایشگاه به نمایش درآمد، همچنین مجموعه آثار دیگری از هنرمندان کشورمان مرتبط با موضوعات قرآنی طی دو ماه در معرض دید علاقه‌مندان مسلمان و غیر مسلمان قرار گرفت.
ما همچنین به مناسبت نوروز در ابتدای سال جاری شمسی با همکاری مرکز اسلامی مسکو، نخستین هفته هنر اسلامی را در کتابخانه ادبیات خارجی مسکو برگزار کردیم که شش هنرمند قرآنی از ایران در آن شرکت کرده و آثاری را ارائه دادند، دومین دوره هفته هنر اسلامی را مهرماه در مسکو برگزار کردیم و امیدوار هستیم تا پایان سال بتوانیم سومین هفته هنر اسلامی را در یکی دیگر از شهرهای روسیه با کمک هنرمندان خوب کشورمان برگزار کنیم.
ایکنا ـ جامعه روسیه بیشتر چه آثاری را برای نمایش در این کشور می‌پسندد و سلیقه مخاطبان روس در این زمینه چگونه است؟
با توجه به ظرافت و زیبایی که در آثار هنرمندان ایرانی وجود دارد، به‌ویژه هنرمندانی که با بهره‌مندی از آیات قرآن آثاری را خلق می‌کنند، به جرئت می‌توانم بگویم که نمایشگاهی نبوده است که با همین موضوعات برگزار شود و مورد توجه و استقبال شهروندان روس قرار نگیرد و این مسئله دلایل مختلفی داشته که از جمله آن نزدیکی جغرافیایی ایران به روسیه بوده است؛ مردم روسیه با هنر هنرمندان ایرانی آشنا هستند و همیشه علاقه دارند که این آثار را از نزدیک ببینند و هر وقت نمایشگاهی از سوی ایران در روسیه برگزار می‌شود، مخاطبان روس بسیار مشتاق به بازدید آن هستند.
چندی پیش آثاری از استاد رضا بدرالسماء، نگارگر معروف ایرانی در مرکز شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه به نمایش درآمد که بخشی از آن قرآنی بود، استاد بدرالسماء با حضور در این نمایشگاه، دو کارگاه در این مرکز و یک کارگاه در کتابخانه دولتی لنین برگزار کرد، این نمایشگاه به همت بنیاد مطالعات اسلامی روسیه(ابن سینا) برگزار شد و مورد استقبال قابل توجه روس‌ها قرار گرفت. هنر هنرمندان کشورمان به خاطر استاندارد و کیفیت بالا و مهارت هنرمندان، در جامعه روسیه همواره با استقبال مواجه شده است.
ایکنا ـ با مقایسه نمایشگاه‌های قرآنی ایران و روسیه، بفرمایید مزیت‌های این نمایشگاه‌ها نسبت به یکدیگر چیست و برای استفاده از تجارب متقابل چگونه باید عمل کنیم؟
نمایشگاه‌های داخل ایران از نظر تنوع و تعداد آثار با نمایشگاه‌های روسیه قابل مقایسه نیست و مهارت، زیبایی و کیفیت آثار نمایشگاه‌های ایران برای مخاطب زیباتر، جذاب‌تر و دلنشین‌تر است؛ اما نکته‌ای که معمولاً طرف روسی آن را رعایت می‌کند، تبلیغات خوبی است که درباره نمایشگاه‌ها انجام می‌شود، همچنین آنان سعی می‌کنند گروه‌های هدف را برای نمایشگاه‌ها شناسایی کنند و متناسب با موضوع آن نمایشگاه، از افراد و گروه‌ها برای شرکت در نمایشگاه دعوت می‌کنند.
روس‌ها رویدادهایشان را با مشارکت طرف‌های مختلف برگزار می‌کنند و هم‌افزایی و بهره‌مندی از مساعدت دیگران در برگزاری نمایشگاه‌ها و اجرای رویدادهای مختلف بسیار چشم‌گیر است، اشتیاق برای انجام کارهای مشترک با طرف ایرانی نیز زیاد است و مقدمات لازم برای انجام کارهای مشترک با گروه‌های روس فراهم شده است و امیدواریم به‌زودی به نتیجه برسد.
ایکنا ـ در پایان اگر سخنی دارید، بفرمایید.
از خبرگزاری ایکنا و فعالان عرصه قرآن تشکر می‌کنم، این خبرگزاری نقش مهمی در گسترش فرهنگ قرآنی در اقصی نقاط دنیا دارد و امیدوارم همه همکاران این رسانه در پناه آیات الهی موفق باشند.
گفت‌و‌گو از زهرا نوکانی
انتهای پیام
