نسبت‌یابی شکرگزاری و کاهش استرس

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، هایده حیدری، مدرس و پژوهشگر دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد روز گذشته، ششم شهریورماه در نشست خبری معاونت پژوهشی این دانشگاه با اصحاب رسانه استان در تبیین یافته‌های پژوهش خود با عنوان «تأثیر مداخله آموزشی مبتنی بر شکرگزاری بر استرس و سلامت روان مادران نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان» با اشاره به اینکه میزان تولد نوزادان نارس در جهان ۱۰ درصد است، اظهار کرد: این رقم در ایران متأسفانه قریب به ۱۲ درصد است و وقتی نوزادان نارس در بخش بستری می‌شوند، قطعاً مادران آنها نیز در بخش حضور می‌یابند.

وی ادامه داد: این مادران شرایط خاصی دارند زیرا نخست آنکه زایمان کرده و تغییرات هورمونی در بدن آنان ایجاد شده است و از دیگرسو انتظار داشتن فرزندی سالم داشته‌اند و چون این انتظار برآورده نشده تحت استرس شدیدی قرار می‌گیرند. این پژوهش نشان داد که میزان این استرس ۷۰ درصد است یعنی این مادران استرسی متوسط تا شدید را متحمل می‌شوند که لازم است اقدامات مراقبتی روانشناختی برای آنان صورت گیرد.

حیدری بیان کرد: یکی از وظایف تیم مراقبتی و پرستاران در بیمارستان قاعدتاً مراقبت و درمان با روش‌هایی به‌جز مراقبت‌های دارویی است و لذا پرستاران باید در کاهش استرس بيماران نقش‌آفرین باشند و مراقبت آنان کل‌نگر است.

این پرستار در تشریح مراقبت کل‌نگر، گفت: این نوع مراقبت به این معناست که منِ پرستار فقط نوزاد را در بخش نبینم بلکه کل خانواده او را ببینم و این رویکرد خانواده‌محور باید مورد دقت پرستار و تیم مراقبتی باشد. یادمان باشد بسیاری از مسائلی که برای مادر ممکن است پیش آید، تأثیر مستقیم بر نوزاد دارد از جمله اینکه استرس تا ۸۰ درصد شیر مادر را کم می‌کند؛ استرس مادر همچنین تأثیری محسوس بر میزان attachment یا دلبستگی دارد.

مفهوم‌شناسی سلامت معنوی 

حیدری ادامه داد: تمام این موارد ضرورت پژوهش در حوزه سلامت معنوی را برای ما آشکار کرد. مفهوم عمومی سلامت درواقع ساحت‌های جسمی، روحی و روانی را در بر می‌گیرد اما به‌تازگی با مفهومی تحت عنوان سلامت معنوی روبرو هستیم.

وی با تأکید بر اینکه همه ما مسلمان و به باورها و اعتقاداتی پایبند هستیم، افزود: روانشناسی مثبت‌نگر به ما کمک می‌کند که بتوانیم سلامت جسمی و روانی خود را ارتقا دهیم و شکرگزاری یکی از ابعاد روانشناسی مثبت‌نگر و نیز سلامت معنوی به‌شمار می‌رود. 

این پژوهشگر دانشکده پرستاری و مامایی علوم پزشکی شهرکرد تصریح کرد: در پژوهشی که انجام دادیم، ۵۰ نفر از مادرانی را که نوزاد نارس داشتند در دو گروه تقسیم‌بندی کرده و به مدت دو هفته مورد مطالعه قرار دادیم. یک گروه از مادران مداخلات ما را دریافت کردند یعنی هر هفته سه جلسه دوساعته برای آنان برگزار می‌کردیم و مباحثی نظیر خودآگاهی، نیایش، صبر و توسل، بخشش و تمرین شکرگزاری با آنان در طی این دو هفته داشتیم.

مؤلف کتاب «بسته خدمتی مراقبت تسکینی در بخش مراقبت ویژه» تأکید کرد: شکرگزاری درواقع ناظر بر شناخت خدا و قدردانی از نعمت‌های الهی است و می‌طلبد قبل از این مرحله، انسان شناخت و خودآگاهی پیدا کند؛ این محتوای آموزشی که برای تمرین شکرگزاری استفاده کردیم برگرفته از کتاب بسته خدمتی مراقبت تسکینی در بخش مراقبت ویژه بود که توسط بنده و جمعی از همکاران وزارت بهداشت تألیف شد. 

حیدری افزود: مادران هدف در طی دو هفته تمرین شکرگزاری برای داشتن چشم و گوش و اندام‌های بدن، نعمت‌های آب و غذا و یا حتی یک اتفاق و رویداد و... داشتند و این مفهوم به آنان آموزش داده شد که «شکر نعمت نعمتت افزون کند، کفر، نعمت از کفت بیرون کند.»

تأثیر شکرگزاری بر کاهش استرس

این پژوهشگر تأکید کرد: پرسش‌نامه پایانی والدین که به‌صورت تخصصی تهیه شده و در بخش‌های NICU توسط مادران نوزادان نارس تکمیل می‌شود، در طی این پژوهش نشان داد که استرس مادران نوزادان نارس که تمرین شکرگزاری را پشت سر گذاشتند به‌طور معناداری کاهش پیدا کرد. پیداست که شکرگزاری می‌تواند کمک زیادی بر کاهش استرس داشته باشد زیرا شکرگزاری با القای تفکر مثبت به فرد باعث مدیریت استرس می‌شود و فرد می‌تواند مشکلات را به‌صورت خلاقانه حل کند. 

حیدری با بیان اینکه پرستاران با رویکرد خانواده‌محور در مراقبت و درمان فاصله دارند، افزود: متأسفانه بار کار و مسئولیت پرستاران در بخش‌ مراقبت ویژه نوزادان زیاد و تعداد آنان کم است و لذا زمان کمتری برای مادر اختصاص می‌دهند و اغلب وقت خود را صرف نوزاد می‌کنند. 

وی مداخله سلامت معنوی را دارای ساز و کاری ساده و در عین حال بسیار کارآمد و سودمند خواند و توضیح داد: ضرورت دارد که از منبع معنوی برای کاهش استرس والدین نوزاد نارس کمک گرفته شود و کادر مراقبت می‌توانند والدین این نوزادان را با ضرورت و نحوه شکرگزاری آشنا کنند و بدانند سلامت معنوی بُعدی است که کمک فراوانی در کاهش استرس دارد. 

حیدری در تأیید یافته‌های این پژوهش علمی به آیه‌ای از قرآن کریم استناد کرد و گفت: خداوند در آیه ۲۳ سوره مبارکه حشر صفت «سلام» را به خود نسبت می‌دهد و لذا خداوند ایمنی‌بخش و سلامت‌دهنده است و در دعاهایمان نیز خداوند را این‌گونه خطاب می‌کنیم که «یامَن اِسمُهُ دَواء وَ ذِکرُهُ شَفاء.»

وی در پایان گفت: سلامت معنوی یک منبع پربار برای کاهش استرس است و اگرچه در حوزه روانشناسی مثبت‌نگر و تأثیر معنویت بر این قسم روانشناسی پژوهش‌های کاربردی فراوانی انجام شده است اما مفهوم «شکرگزاری» در این تحقیقات مغفول مانده است و پژوهش ما شاید اولین کار در این حوزه باشد که جا دارد توسط علاقه‌مندان و پژوهشگران ادامه و بسط یابد.