گذار از انتظار واپس‌گرا به سوی انتظار سازنده
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ضمن اشاره به نقش اراده انسان در تحول جهانی عصر ظهور تصریح کرد: انتظاری که ائمه در گفتار خودشان مطرح کردند انتظاری نیست که واپس‌گرایی باشد و بشر در آن نقشی نداشته باشد بلکه این انتظار، انتظاری است که بشر باید نسبت به آن احساس مسئولیت کند و اقدامات عملی انجام دهد.
به گزارش ایکنا، نشست «ملاک‌های انتظار سازنده مهدی موعود بر اساس آموزه‌های قرآن و اهل بیت(ع)» صبح امروز 15 اسفندماه با سخنرانی حجت‌الاسلام و المسلمین حسن شیرزاد کمانگر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
آنچه در بحث مهدی موعود(عج) مطرح است این است که از چه بابی باید به این مسئله نگاه کنیم. ما در احادیث لزوم حجت را از باب لطف الهی مطرح می‌کنیم و از سوی دیگر نقشه‌ای که خدا برای یکسان‌سازی حکومت توحید در جهان طراحی کرده است از استدلال‌هایی است که در باب ضرورت مهدی موعود(عج) مطرح می‌شود. نکته دیگر اینکه اگر بنا است در این جهان تحولاتی صورت بگیرد و یک حکومت توحیدی سراسری و جهانی ایجاد شود و حاکمیت پیدا کند آیا ضابطه‌مند است یا بی‌ضابطه است و اگر ضابطه‌مند است آیا اراده و اعمال بشری در آن نقش‌آفرین هست یا نه. وقتی می‌گوییم خداوند نظام آفرینش را عبث نیافریده و انسان را بهره‌مند از نظام هستی قرار داده و بهشت و جهنمی برایش فراهم کرده و خواسته‌هایی از او دارد، بنا است تحولی که خودش خواهان آن است و نیاز بشریت است بدون دخالت و نقش انسان محقق کند یا خیر؟ آیا ما با توجه به روایات عام و خاص و روایات گوناگون می‌توانیم پاسخی برای این پرسش پیدا کنیم و نهایتا یک ضابطه و ملاکی به دست بیاوریم؟
انتظار مطلوب از نظر ائمه(ع)
اگر چنین ملاکی از روایات به دست بیاید روشن می‌شود انتظاری که ائمه در گفتار خودشان مطرح کردند باید انتظار خاصی باشد، نه انتظاری که واپس‌گرایی باشد و نه انتظاری که بشر در آن نقشی نداشته باشد بلکه این انتظار، انتظاری است که بشر باید نسبت به آن احساس مسئولیت کند و اقدامات عملی انجام دهد. ما در این تحقیق به نمونه‌هایی از آیات در این زمینه اشاره کردیم. در مورد روایات هم گفتیم وقتی مجموع روایات را در نظر می‌گیریم، به پنج دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول از روایات به بحث انتظار پرداختند و انتظار دو بخش است؛ انتظار مطلق و انتظار مقید. اگر بین انتظار مطلق و مقید مقایسه کنیم نتایج خوبی به دست می‌آید. در گروه دوم روایات بحث مخلصان و نجات‌یافتگان مطرح است. در گروه سوم بحث این است جامعه ایمانی موظف است نسبت به حجت خدا شناخت داشته باشد و نسبت به او اقرار کند. دسته چهارم روایات این است که در عصر غیبت مردم آزمایش می‌شوند. دسته پنجم روایات اوصاف منتظران است. وقتی انسان به این اوصاف نگاه می‌کند آیا واقعا نمی‌شود از اوصاف منتظران که معصومین بیان کردند ضابطه استخراج کند؟
بحث بعدی مرجعیت فقها و پیروی مردم است. در توقیعی که از امام زمان(عج) به دست ما رسیده است و فقهای ما از گذشته نقل کردند، حضرت وظایف مردم و حوزه‌ها را تعیین کردند. این روایت برای ما چه معنا و مفهومی دارد؟ آیا به این معنا است انتظاری که جامعه ایمانی باید داشته باشد واپس‌گرا است و نباید هیچگونه اقدامی کند؟ آیا به این معنا است که جامعه ایمانی نباید دغدغه داشته باشد و به عرصه‌های مختلف ورود داشته باشد؟ همچنین مضامینی که در ادعیه مثل دعای عهد و ندبه و زیارات آمده است نمی‌تواند چراغ روشنی برای انتخاب مسیر درست باشد و نوعی احساس مسئولیت برای افراد با ایمان فراهم کند که ای مردم در عصر غیبت باید احساس مسئولیت داشته باشید و کاری انجام دهید؟
لزوم برجسته‌سازی ملاک‌های انتظار سازنده
در ادامه نشست حجت‌الاسلام عیسی عیسی زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به عنوان ناقد سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
ابتدا باید از امتیازات این پژوهش گفت؛ آقای شیرزاد در توسعه پژوهش مهارت زیادی دارد و در هر موضوعی ورود پیدا می‌کند اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌کند و حق مطلب را ادا می‌کند. موضوعی که ایشان به عنوان ملاک‌های انتظار سازنده انتخاب کردند موضوع جالب و به‌روزی است و آیات و روایات خوبی را گردآوری کردند. برای اینکه این بحث را بتوانیم در قالب تولیدات چندرسانه‌ای در ایام نیمه شعبان ارائه کنم خوب است از این روایاتی که ایشان آوردند استفاده کنیم.
در عین حال احساس می‌کنم اگر برای این متن وقت بیشتری بگذاریم می‌توان به آن ساختار بهتری دارد و اطلاعات بیشتری در رابطه با این موضوع ارائه کرد. نکته اول اینکه عنوان مقاله ملاک‌های انتظار سازنده مهدی موعود است. وقتی مطلب را می‌خواندم به دنبال این بودم این ملاک‌ها برجسته شود و ببینیم ملاک‌هایی که ایشان استخراج کردند چیست. نکته دوم اینکه دنبال این بودم ببینم مراد از ملاک انتظار چیست. ایشان در بخش مفهوم‌شناسی گفتند ملاک انتظار در فرهنگ مهدویت می‌تواند به معنای دریافت ضوابط و نتیجه‌گیری‌ها از آموزه‌های قرآن و روایات در رابطه با مهدی موعود نسبت به وظایف منتظر باشد. من اینطور فهمیدیم مقصود ایشان از ملاک انتظار، وظایف منتظران است. خوب بود این وظایف به خوبی مطرح شود مثلا گفته شود صبوری، تقوا، خوش‌اخلاقی جزء وظایف منتظران است و برای هر کدام آیات و روایات ذکر شود.
همچنین ایشان در این پژوهش مطرح کردند انتظار سازنده انتظار با امید و نگاه به سوی افق روشن است به نحوی که جامعه احساس مسئولیت نسبت به انجام وظایف خود داشته باشد. از این عبارت «احساس مسئولیت نسبت به انجام وظایف خود» روشن می‌شود ایشان می‌خواهد وظایف منتظران را در قبال حضرت مهدی(عج) معلوم کنند که اگر یک منتظر بتواند وظایف خود را انجام دهد این انتظار سازنده است. بنابراین پیشنهاد من این بود در این رابطه توضیح بیشتر داده شود و مثال هم زده شود که مثلا از این آیه این ملاکات استفاده می‌شود.
انتهای پیام
