مادرانه‌های قرآن + فیلم

مسئله زن و خانواده از چالش‌برانگیزترین موضوعات جهان امروز است. جهانی که سال‌هاست با جنبش‌های آزادی‌خواهی زنان مواجه شده و نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان تلاش‌هایی برای اصلاح قوانین و حمایت از زنان در حال انجام است.

در خصوص نگاه اسلام به زنان و مسائل مرتبط با خانواده نیز نظرات و دیدگاه‌های متعددی در طول تاریخ اسلام مطرح و تلاش شده قوانین براساس دیدگاه حقیقی اسلام و به دور از دیدگاه‌های شخصی یا برداشت‌های سلیقه‌ای از آیات و روایت‌ها تدوین شود.

خبرگزاری ایکنا و مؤسسه شمیم ایمان و اندیشه با در نظر گرفتن همین چالش‌ها، با هدف بررسی دیدگاه‌های اسلام در خصوص زن و خانواده با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حاج ابوالقاسم دولابی، عضو مجلس خبرگان رهبری مجموعه آموزشی «خانواده و زن از دیدگاه قرآن» را تدوین کرده است.

در جلسه بیست و ششم موضوع «جایگاه مادر در خانواده» مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه با هم می‌خوانیم و می‌بینیم.

روز 26 ماه مبارک رمضان نظری بر آیات جزء 26 قرآن کریم داشته باشیم. در این جزء در سوره احقاف خداوند متعال نسبت به احسان به والدین تأکید ویژه‌ای دارد. در قرآن چهار مرتبه عبارت «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» آمده است که در تمام این موارد دعوت به احسان به والدین بعد از پرستش خداوند مطرح شده است. پنج مرتبه در قرآن تعبیر «وَصَّيْنَا» است که سه مرتبه آن مربوط به والدین است. شکر خدای متعال در این آیات قرین با شکر والدین ذکر شده است.

بّر و احسان به والدین از احکام عمومی خداست و مختص به دین خاصی نیست. و لذا خداوند فرموده «وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ»؛ سفارش کردیم هر انسانی را نه هر مسلمانی را. پس هر انسانی وظیفه دارد به پدر و مادرش رسیدگی کند.

در سوره احقاف جایگاه مادر برجسته‌تر است. در آیه 15 این سوره خداوند متعال بعد از کلمه والدین درباره رنج‌های مادر سخن می‌گوید و می‌فرماید: «وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ؛‌ و انسان را [نسبت] به پدر و مادرش به احسان سفارش كرديم. مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل رنج او را به دنيا آورد و باربرداشتن و از شيرگرفتن او سى ماه است تا آنگاه كه به رشد كامل خود برسد و به چهل سال برسد مى‏‌گويد پروردگارا بر دلم بيفكن تا نعمتى را كه به من و به پدر و مادرم ارزانى داشته‌اى سپاس گويم و كار شايسته‏‌اى انجام دهم كه آن را خوش‌دارى و فرزندانم را برايم شايسته گردان در حقيقت من به درگاه تو توبه آوردم و من از فرمان‏پذيرانم».

براساس این آیات نتیجه خدمت به مادر قبولی اعمال، پاک شدن گناهان و بهشتی شدن است. «أُولَئِكَ الَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَنَتَجَاوَزُ عَنْ سَيِّئَاتِهِمْ فِي أَصْحَابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِي كَانُوا يُوعَدُونَ؛ اينانند كسانى كه بهترين آنچه را انجام داده‏‌اند از ايشان خواهيم پذيرفت و از بديهايشان درخواهيم گذشت در [زمره] بهشتيانند [همان] وعده راستى كه بدانان وعده داده مى‌شده است».(آیه 16 سوره احقاف).

مادر به دلیل دشواری دوران بارداری و زایمان و شیردهی حق ویژه‌ای بر گردن فرزند دارد و باید نسبت به او احسان بیشتری کرد. در روایات ما هم تأکید بیشتری در مورد احسان به مادر وارد شده است. پیامبر اکرم(ص) در روایتی سه مرتبه سفارش به نیکی به مادر و سپس سفارش به نیکی به پدر کرده‌اند. از مجموعه آیات و روایات نقش محوری مادر در خانواده روشن می‌شود و از آنجا که خانواده نقش محوری در ساخت جامعه دارد، نقش محوری مادر در ساخت جامعه هم آشکار می‌شود.

در طرف مقابل اگر نقش مادر در جامعه کم رنگ شود، خانواده دچار فروپاشی می‌شود و در صورت فروپاشی خانواده جامعه نیز دچار فروپاشی خواهد شد. همانطور که در برخی جوامع غربی و در پی بی‌توجهی به جایگاه مادر این فاجعه رخ داده است. در نتیجه بسیاری از انسان‌ها به صورت تنها و مجرد زندگی می‌کنند.

تنهایی انسان‌ها عوارض و خسارت‌‌های سنگینی مثل خودکشی، افسردگی و بیماری‌های روحی روانی متعددی به دنبال دارد. چند سال پیش روزنامه گاردین خسارت‌های آدم‌های تنها را برای جامعه انگلیس حدود 32 میلیارد پوند در سال برآورد کرده است. غرب حقیقتاً از جهت خانواده دچار فروپاشی شده است. عوامل این وضعیت در غرب متعدد است برخی از آنها عبارتند از افراط در کشاندن زن‌ها به بیرون از خانه، کم‌رنگ کردن نقش خانه‌داری، همسرداری و مادر بودن، روابط افسارگسیخته بین محرم و نامحرم که منجر به افزایش خیانت‌ها در بیرون از خانه شده و خانه و خانواده حرمت خود را از دست داده است.

صمیمت و آرامش در خانواده از بین رفته و در نتیجه خانواده مفهوم خود را از دست داده است. نتیجه این روند افزایش تعداد فرزندان نامشروع در کشورهای غربی است.

براساس آمار مرکز مطالعات خانواده سازمان ملل 56 درصد فرزندانی که در فرانسه به دنیا می‌آیند نامشروع هستند. این عدد در سوئد 55 درصد، در مکزیک 56 درصد، در انگلستان 46 درصد، در آمریکا 41 درصد و در آلمان 35 است. آلمان که وضع بهتری از بقیه دارد تقریباً از هر سه فرزند یکی نامشروع است. این وضعیت نتیجه تضعیف جایگاه مادر در غرب است. جایگاه مادران را گرامی بداریم.