بهداشت جسم و روح از منظر قرآن + صوت

به گزارش ایکنا، مجموعه جلسات آموزشی «مدرسه رمضانی شفاء: گذری بر یافته‌های علمی الهیات سلامت» به همت اندیشکده حکمت طبیعی و الهیات سلامت با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی ایران، دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق (ع) و انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران برگزار شد.

مجید معارف، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران در این جلسه آموزشی به تشریح مبحث «بهداشت جسم و روح از منظر قرآن: با تأکید بر بعد سلامت معنوی» پرداخت.

در آغاز این جلسه حامد آرضایی، رئیس اندیشکده حکمت طبیعی و الهیات سلامت به اهمیت موضوع الهیات سلامت اشاره و به چندوجهی بودن سلامت در طول تاریخ پرداخت و گفت: ورود برخی غیر متخصصان به حوزه سلامت سبب چالشی در این زمینه شده و نگرش عالمانه به الهیات سلامت را ضروری کرده است. بنابراین، برگزاری چنین دوره‌هایی می‌تواند آشنایی مناسبی در موضوع مذکور به دست دهد.

محمدعلی محققی، معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران نیز گفت: موضوع به رسمیت شناخته شدن بُعد معنویت در میان ابعاد سلامت از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال 1362 شمسی صورت گرفت که به ارتباط تنگاتنگ این بُعد با سلامت در تاریخ اسلامی اشاره دارد. 

وی همچنین به حجم بالای تألیفات پزشکان مسلمان در گذر تاریخ تأکید و از نقش پررنگ معنویت در این آثار یاد کرد و گفت: امروزه نیز سلامت معنوی از موضوعات مورد توجه فرهنگستان علوم پزشکی ایران بوده و گروهی با این نام در مجموعه مزبور فعالیت می‌کنند.

در ادامه مجید معارف، به سخنرانی درباره بهداشت جسم و روح از منظر قرآن کریم پرداخت و گفت: توصیه‌های قرآن کریم بیشتر جنبه پیشگیرانه دارد و می‌تواند پیش از درمانگری به کار آید. از آنجاکه قرآن کریم یک کتاب طبی نیست، وجود آیات طبی در آن نیاز به تأمل دارد. با این حال، آیاتی که حاوی کلیدواژه‌هایی چون سقم، مرض، موت، شفاء و امثال آن است، بخشی از این موارد می‌تواند باشد.

این عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران با اشاره به آیه‌ای از سوره شعراء که سخنی از حضرت ابراهیم(ع) درباره بیماری و شفای وی را بیان می‌کند، گفت: مقصود از این آیه را بیماری جسمی می‌دانم و به دلیل آیه‌ای دیگر که ایشان را برخوردار از قلب سلیم معرفی می‌‌کند، آن حضرت را مبرا از هر بیماری روحی می‌‌دانم. همچنین آیه‌ای از سوره نحل که درباره عسل سخن گفته و به شفابخشی آن اشاره می‌کند، به شفای جسم ناظر است و امری روحی را مورد تأکید قرار نمی‌دهد.

شفای روحی در قرآن کریم

این عضو فرهنگستان علوم پزشکی سپس به شفای روحی در قرآن کریم اشاره و آیاتی دیگر را مورد تأکید قرار داد که در آنها شفا به کلام خداوند متعال نسبت داده شده است و گفت: براساس آنچه در این آیات ذکر و واژگانی که با شفاء همنشین شده، شفای روحی مورد نظر بوده است. در مقابل شفای روحی، بیماری روحی هست که با عبارت «في قلوبهم مرض» به آن پرداخته می‌شود.

معارف به این مهم نیز اشاره کرد که بیماری‌های جسمی در قرآن کریم به اجمال بیان شده و توضیح وافی درباره آنها ارائه نشده است و گفت: برای مثال بیماری حضرت ابراهیم (وإذا مرضت فهو یشفین)، حضرت یونس (فنبذناه بالعراء  وهو سقیم) یا حضرت ایوب (أني مسني الشیطان بنصب وعذاب) به طور اجمالی مطرح شده است. با وجود این، امراض روحی فراوانی در قرآن کریم مشهود است که نمونه آنها، زیغ، شک، ریب، حسد، ظلم، کینه، عهدشکنی و ... هستند؛ یعنی هرآنچه در مقابل قلب سلیم قرار می‌گیرد.

آیاتی که سلامتی انسان را تضمین می‌کند

وی ضمن تأکید بر اینکه قرآن کریم یک کتاب پزشکی نبوده، لیکن رهنمودهایی در این خصوص دارد، به اصولی در این رابطه اشاره کرد و گفت: اصل اول، توصیه قرآن به جست‌وجوی روزی حلال است. قرآن کریم می‌فرماید: «فکلوا مما رزقکم الله حلالا طیبا». اصل دوم، استفاده معقول از رزق حلال است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «کلوا واشربوا ولا تسرفوا». اصل دیگر آن است که انسان خود را به مهلکه نیندازد و به سازگاری غذا با خود بیندیشد. قرآن کریم می‌فرماید: «فلینظر الإنسان إلی طعامه». بنابراین، چنین آیاتی می‌تواند تضمین‌کننده سلامت جسمی انسان باشد.

معارف به تصویب سلامت معنوی به عنوان چهارمین بعد سلامت پرداخت و واکنش‌ها به این تصمیم در میان باورمندان به ادیان را تبیین کرد و گفت: برخی انسان معنوی را به انسانی تعریف کردند که با خدا ارتباط داشته و در پی اصلاح  خود بتواند با غیر او نیز ارتباط برقرار کند. اما دین‌ناباوران فقط رضایت درونی افراد و برخورد مناسب با جامعه را معنویت‌گرایی دانسته‌اند. از این رو، ادبیات سلامت معنوی در رویکرد دینی غنی‌تر شده چراکه رویکرد دینی و خصوصا اسلامی، مبانی ویژه‌ای همچون باور به دو بُعد روح و جسم برای انسان دارد که به آن توانمندی‌های بیشتری می‌بخشد.

در پایان جلسه، معارف به کتاب «آشنایی با سلامت معنوی» اشاره داشت که در بخشی از آن به شاخص‌های سلامت معنوی از دیدگاه اسلامی پرداخته شده است و گفت: این شاخصه‌ها شامل چهار دسته: بینشی، گرایشی، کنشی و منشی می‌شود که برای اطلاع بیشتر در اینباره، مطالعه کتاب نام‌برده توصیه می‌شود.