نسبت‌یابی «تعاون» و «تقوا» در آیه ۲ سوره مائده

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، دبیر کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان در تبیین آموزه‌هایی از سوره مبارکه مائده از جزء ششم قرآن کریم با اشاره به آیه دوم و توصیه به اهمیت تعاون در نیکی و تقوا، اظهار کرد: اسلام دینی است که همواره انسان‌ها را گرد هم جمع کرده و بُعد اجتماعی را مورد تأکید قرار می‌دهد و برنامه جامعی برای این مهم دارد.

وی با ذکر اینکه مؤمنان در خصوصی‌ترین نجواهای عاشقانه با پروردگار نیز دعاهایی عمومی و همگانی را در درگاه الهی بیان می‌کنند، ادامه داد: ما در نمازهایمان حتی اگر فرادی به جا بیاوریم، وقتی با خدای خود خلوت می‌کنیم «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»، «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» و «السلام علينا و على عباد الله الصالحين» می‌گوییم که همگی ناظر بر جمع و جماعت هستند.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه جمع مسلمانان همیشه جمع است، بیان کرد: در چنین حالتی، جمع مسلمانان مؤمن ضریب یافته و چنین جمعی این توانمندی را خواهد داشت که عده قلیل مؤمنان در برابر جمع کثیر کافران پیروز باشد و حریف شود که این مهم در آیه ۶۵ سوره مبارکه انفال بیان شده و می‌فرماید: «وَإِن يَكُن مِنكُم مِائَةٌ يَغلِبوا أَلفًا مِنَ الَّذينَ كَفَروا»، یعنی اگر صد نفر از شما صبور و پایدار باشند بر دویست نفر و اگر هزار، بر دو هزار آنان به اذن خدا غالب خواهند شد.

راهکار انگیزه‌‌بخشی برای خوب بودن

وی تصریح کرد: مؤمنان اگر بخواهند به‌صورت فردی و تک‌ به تک فقط برای خود دعا و از جماعت غفلت کنند، به قدر زمانی که دغدغه یکدیگر را دارند قوی نمی‌شوند لذا بر طبق فرازی از آیه دوم سوره مبارکه مائده، «تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى»، انسان‌ها حتی در انجام نیکی‌ها و خیر رساندن به یکدیگر و تقوای الهی همیاری و همکاری کنند.

این مدرس حوزه علمیه استان با تصریح اینکه انسان مسلمان با همیاری و هم‌افزایی انگیزه لازم را برای خوب بودن و خوبی کردن کسب می‌کند، گفت: انسان حتی برای تقوای فردی نیز نیاز به کمک دارد، مثلاً جوانی که ضعف انگیزه یا انرژی برای انجام خوبی‌ها دارد، از قدرت و ظرفیت جمع‌های خوب برای مشورت در جهت خوب زیستن کمک می‌گیرد.

حجت‌پناه بیان کرد: دشمنان دین و بدها و بدی‌ها نیز با هم هم‌افزایی دارند و به تعبیر قرآن در آیه ۱۳۰ آل‌عمران، زشتی‌ها «أَضْعافاً مُضاعَفَةً» یعنی چند برابر می‌شود، لذا جبهه غیردینی اگرچه به تعبیر فراز «تَحْسَبُهُمْ جَمِيعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّىٰ» (حشر/14)، درواقع متفرق و پراکنده‌اند، اما درظاهر هم‌افزایی داشته و از یکدیگر دفاع و حمایت می‌کنند و سیاهی لشکر و جمعیت وافر دارند هر چند محکوم به شکست باشند.

هم‌افزایی باطل بدی‌ها

وی افزود: امروز مشاهده می‌کنیم که آمریکا به دفاع و پشتیبانی از صهیونیست‌ها می‌پردازد اگرچه به فضل الهی، کار صهیونیستم رو به اتمام است و با همین تعاون و هم‌افزایی و همیاری مسلمانان بر بر و تقوی، این مهم به زودی عينيت خواهد یافت.

حجت‌پناه با بیان اینکه خوبی‌ها در اسلام صرفاً فردی نیست بلکه اسلام اصرار بر خوبی‌ها و تقوای اجتماعی نیز دارد، تصریح کرد: ملت ایران جامعه باتقوایی بوده و با این همکاری و همیاری در تقوا انقلاب را حفظ کرده است. مردم در نظام اسلامی پشتیبان یکدیگر و نیز مسئولان و ولی‌فقیه بوده‌اند و از اسلام پاسداری کرده‌اند.

وی در خصوص برکات فضای مبتنی بر تعاون بر نیکی و تقوا، توضیح داد: در چنین فضایی همگی پشتیبان یکدیگر می‌شوند و هر فردی از آحاد جامعه در حیطه خود خدمتی را برای رسیدن جامعه به تعالی ارائه می‌دهد و کمکی می‌کند تا گرهی باز شود. این فضا را در دفاع مقدس به درجه اعلی شاهد بودیم حتی آن پیرزنی که جز چند تخم‌مرغ‌ دارایی‌ نداشت، از بخشیدن آن برای کمک به جبهه حق علیه باطل دریغ نکرد.

این حافظ کل قرآن کریم فضای همیاری و هم‌افزایی در جامعه برای تحقق بر و تقوی را فضایی پرنشاط و پویا برشمرد و افزود: در چنین جامعه‌ای همه دوست دارند به یکدیگر کمک کنند حتی اگر خودشان در مضیقه باشند، این حال خوب و نشاط زیبا درواقع خروجی اسلام است و مسلمان از حال مسلمان دیگر خبر دارد. مسلمانان در جامعه اسلامی کارهای خوب اجتماعی را پویش‌گونه انجام می‌دهند که از جمله آیه ۷۵ سوره نساء یا آیات ناظر بر انفاق نوعی فراخوان الهی برای راه‌اندازی پویش‌های همیاری و همکاری در جامعه اسلامی هستند.

فراخوان‌هایی برای پویش همیاری مسلمانان

حجت‌پناه تأکید کرد: اسلام حتی کافری را که با قدری هدیه می‌توان دل او را جذب کرد و به اسلام سوق داد، از قلم نینداخته و برای کسی که می‌خواهد کلام دین را بشنود و آشنا شود نیز برنامه داده و در آیه ششم سوره توبه می‌فرماید: «وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّىٰ يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْلَمُونَ»، پیداست که حتی برای هدایت یک نفر اگرچه کافر هم باشد، باید حساب ویژه باز کرد و این نیز یکی از مصادیق تعاون در تقوا در جامعه اسلامی است لذا اسلام ابعاد گسترده‌ای در مبحث تعاون بر بر و تقوی دارد.

وی بیان کرد: بر طبق آموزه‌ای دقیق از آیه دوم سوره مبارکه مائده، «وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا ۘ»، قرار نیست بدی مشرکان در حق شما توجیهی باشد که شما به ظلم و بی‌عدالتی در حق آنان بپردازید و لذا اسلام تمام توجیه‌ها و علت‌ها برای بد بودن را از ما سلب کرده و دینی است که ما را در صراط مستقیم با سرعت و دقت و به درستی پیش می‌برد و از مؤمنان می‌خواهد در طی این مسیر علاوه بر آنکه خودشان توقف نمی‌کنند و به بیراهه نمی‌روند، یکدیگر را نیز کمک کنند.

حجت‌پناه با استناد به آیه «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوا أَهْوَاءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيرًا وَضَلُّوا عَنْ سَوَاءِ السَّبِيلِ» (مائده/77)، بیان کرد: خداوند از ما می‌خواهد در زمره کسانی نباشیم که عده‌ای را گمراه کردند بلکه دستور می‌دهد هم خودمان به درستی طی مسیر کنیم و هم از گمراهی دیگران جلوگیری کنیم تا جامعه از مسیر حق باز نماند.

دبیر کانون‌های خدمت رضوی استان با تأکید بر اینکه برای رسیدن به خداوند باید به تصریح آیه ۳۵ سوره مبارکه مائده به دنبال وسیله باشیم، تصریح کرد: مصداق بارز تعبیر «الْوَسِيلَةَ» در این آیه اهل‌بیت(ع) هستند که واسطه فیض الهی به شمار می‌روند؛ از اهمیت توسل به اهل‌بیت(ع) همین بس که مفسر بزرگ علامه طباطبایی در ماه رمضان، روزه خود را با بوسه بر ضریح مقدس حضرت معصومه(س) افطار می‏‌کرد یعنی ابتدا پیاده به حرم مطهر مشرف می‏‌شد و ضریح مقدس را می‏‌بوسید، سپس به خانه می‏‌رفت و غذا تناول می‌کرد.

حجت‌پناه ادامه داد: این عالم دینی همچنین شب‌های ماه مبارک در جاهایی که مجالس روضه بود شرکت و گاهی با تمام وجود گریه می‌کرد. شب‌های این ماه را تا صبح بیدار می‌ماند، از همسایگان اجازه می‌گرفت که آنان را برای سحری بیدار کند که این مصداقی عملی بر تعاون و همیاری برای تقوا در جامعه است.

این کارشناس مسائل دینی با تأکید بر اینکه بر طبق آموزه قرآن در آیه ۴۸ از این سوره به جای بحث‌های اختلاف‌آمیز باید در خوبی‌ها از هم سبقت بگیریم، گفت: رفتار و عمل بزرگان دین نیز ناظر بر همین دستورالعمل قرآنی بوده است که در سیره حیات آنان می‌توان مطالعه کرد و درس گرفت. خداوند نعمت‌هایی چون قرآن و ماه رمضان را برای ما قرار داده است تا مزین به این سیره‌های قرآنی بشویم و مسیر تعالی را بجوییم.

پرهیز از دوستی با استهزاگران دین

حجت‌پناه با اشاره به اینکه طبعاً در این مسیر سختی‌ها و فراز و نشیب‌هایی وجود دارد، تصریح کرد: بر طبق آیه ۵۷ از سوره مائده، خداوند به ما دستور می‌دهد که از دوستی با آنان که دین و شعائر دینی ما را به سخره می‌گیرند، پرهیز کنیم و به تصریح آیه بعدی، شيوه‌ عاقلان، برخورد منطقى است ولى بى‌خردان چون عقل ندارند اهل استهزا هستند هر چند در جامعه دینی و ایمانی هم زندگی کنند.

وی با اشاره به آیه ۱۴۰ سوره مبارکه نساء، بیان کرد: خداوند در این آیه شریفه به مؤمنان دستور می‌دهد که اگر کسانی هستند که به دین خدا بد و بیراه می‌گویند و مسخره می‌کنند، از آن جماعت و محیط خارج شوید و تا زمانی که بحث عوض نشده با آنان مجالست نکنید. بر طبق این آموزه، اگر تعاون بر تقوی در بین مسلمانان نباشد در مقابله با تعاون دشمن بر اثم و عدوان دچار سستی و تردید می‌شویم و لذا باید مراقبت کنیم تا جمع‌های نامناسب بر افکار، انگیزه‌ها و روحیات ما تأثیر سوء نگذارد.

حجت‌پناه با بیان اینکه وجود مقدس پیامبر اسلام(ص) در متن و بطن جامعه جاهلی عرب ظهور یافت، افزود: ایشان موفق شدند چنین فضایی را متحول کرده و از اعراب جاهلی، شهید راه حق تربیت کنند؛ هر یک از ما نیازمتد دوستان و جمع‌های خوب هستیم تا در دین و اعتقادات خود دچار تزلزل نشویم.

وی در پایان گفت: سفره بی‌نهایت قرآن کریم برای ما گسترده شده و خوب است که هر کسی به قدر توان و بضاعت خود لقمه‌ای بردارد، امید داریم که این برداشت‌ها و ذهنیت‌ها از آموزه‌های نورانی مصحف شریف تبدیل به باورها و اعتقادات عمیق و قوی در وجود ما شود و در اعمال و رفتار ما تجلی یابد. در این ماه مبارک می‌طلبد که با لبیک‌گویی به امر خداوند در قرآن مبنی بر تعاون در تقوی و نیکی، به یاری هم بشتابیم و از تبیین زیبایی‌های روزه تا همراه ساختن خانواده، تشویق فرزندان و رفتار و اعمال نیک، اطرافیان خود را به بهره‌گیری از برکات این ماه معنوی دعوت کنیم.