سوره فجر کلاسی درس‌آموز برای رسیدن به نفس مطمئنه است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌‌پناه، دبیر کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با تسلیت ایام شهادت مظلومانه سیدالشهدا(ع) و ۷۲ تن از یاران ایشان و در تبیین مضامین سوره مبارکه فجر با اشاره به اینکه هر کدام از سوره‌های قرآن از جمله این سوره مبارکه یک کلاس درس است، اظهار کرد: نقطه اوج این کلاس درس‌آموز، آیات پایانی آن «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً» است.

وی با ذکر اینکه بزرگ‌ترین ماشین‌ها با کوچک‌ترین قطعات ساخته می‌شود و به حرکت در می‌آید، ادامه داد: همچنین بزرگ‌ترین سازه‌ها از کنار هم قرار گرفتن قطعات کوچک بنا نهاده می‌شوند و مجموعه قطعات شکل‌دهنده یک ترکیب هستند که باعث کارایی می‌شود. سوره فجر کلاسی است که از اجزای خُرد و ریز تشکیل شده است اما وقتی این اجزا کنار هم قرار می‌گیرند، باعث خواهد شد که مراتب نفس را پشت سر بگذاریم و پله‌ها را یک به یک طی کنیم تا به مقام نفس مطمئنه نائل شویم. 

حجت‌پناه تصریح کرد: طلیعه سوره فجر با آیات «وَالْفَجْرِ»، «وَلَيَالٍ عَشْرٍ»، «وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ»، «وَاللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ» اجزایی به ظاهر کوچک هستند که ما هر روز مشاهده می‌کنیم اما به چشممان نمی‌آید را بیان و به آنها سوگند یاد می‌کند و می‌پرسد: «هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ» یعنی آيا در اين براى خردمند نياز به سوگندى ديگر است؟ 

وی افزود: انباری از قطعات خودرو را تصور کنید که همه اجزای سازنده اعم از در و صندلی و لاستیک و بدنه و پیچ و مهره‌ها و ... در آن ریخته شده است، انسان کم‌خرد وقتی به این اجزا نگاه می‌کند، مشتی ابزار و وسایل از جنس فولاد و آهن و لاستیک و ... می‌بیند که شاید استفاده‌ای نداشته باشد؛ انسان خردمند یا به تعبیر قرآن «لِذِي حِجْرٍ» اما کسی است که در مورد این قطعات به اندیشه و تفکر می‌پردازد و پی می‌برد که این اجزای کوچک ترکیب‌دهنده یک ماشین هستند. 

حجت‌‌پناه تأکید کرد: البته ممکن است انسانی هم پیدا شود که اجزا و قطعات خودرو را بشناسد اما نداند آنها را چگونه باهم ترکیب کند تا یک خودرو ایجاد شود و لذا باز هم حق مطلب ادا نشود. پيداست که برای رسیدن به ترکیب درست، هم باید قدرت تجریه و تحلیل صحیح را دارا بوده و هم توانایی و تفکر و روش ترکیب را داشته باشیم.

طرح کلی سوره فجر 

این حافظ کل قرآن کریم با تأکید بر اینکه خداوند متعال در قالب یک سوره یک صفحه و نیمه و نسبتاً کوتاه کلاسی درس‌آموز برپا می‌کند، بیان کرد: خدا در این سوره سوگند به ریزموضوعاتی یاد می‌کند همچون «سپيده‏‌دم»، «شب‌های دهگانه»، «جفت و تاق» و «شب وقتى سپرى شود» که در نگاه سطحی شاید مرتبط به هم نباشند. در ادامه سوره نیز به سرنوشت اقوام گذشته و نیز طرح موضوعات انسان‌شناختی می‌پردازد، موانع پیش‌روی انسان برای نائل‌شدن به نفس مطمئنه را بر می‌شمارد، در مورد قیامت و تنهایی و حیرت انسان در روز جزا سخن می‌گوید. 

وی افزود: انسان در نگاه اول شاید نتواند ارتباطی میان مضامین آیات سوره فجر بیابد یا کسی که نتواند این مضامین را با هم ترکیب کرده و به یک ترکیب و جمع معنادار دست یابد و نتواند بایدها و نبایدهای سوره را درک و عمل کند، به هدف سوره یعنی «نفس مطمئنه» دست نخواهد یافت. 

این مدرس حوزه علمیه استان با تصریح اینکه سوره مبارکه فجر در شأن و منزلت امام حسین(ع) بوده و باید نسبت سوره را با شخصیت این امام همام به‌ویژه در صحنه کربلا بیابیم، گفت: مصیبت کربلا و واقعه عاشورا در یک برهه زمانی کوتاه اتفاق افتاد درست مانند سوره فجر که جزو سوره‌های کوتاه قرآن کریم است؛ عاشورا از یک صبح تا عصر رقم خورد اما مشاهده می‌کنیم که اباعبدالله(ع) صبح عاشورا با اباعبدالله(ع) گودال قتلگاه تفاوت بسیاری دارد و در روایت داریم هر چه می‌گذشت چهره حضرت برافروخته‌تر می‌شد. 

حجت‌‌پناه با تأکید بر اینکه عاشورا میدانی برای رشد و جلوه‌گری حضرت سیدالشهدا(ع) بود، توضیح داد: عاشورا در مقایسه با بسیاری از جنگ‌هایی در تاریخ رخ داد، جنگی کوتاه به‌شمار می‌رود، جنگ‌هایی که ده‌ها سال به طول انجامید و میلیون‌ها انسان جان خود را از دست دادند اما هیچکدام عاشورا نشدند زیرا پای درس‌های سوره مبارکه فجر نبودند. بینش، اهداف، نیات و بایدها و نبایدهای انسان‌ها در این جنگ‌ها رنگ و بوی خدایی نشده لذا کشته‌ها زیاد اما تأثیرها کم بوده است. 

این کارشناس مذهبی در استان تصریح کرد: طبعاً خون‌هایی که در جنگ‌های مختلف دنیا بر زمین ریخته شده بسیار بیشتر از مقدار خون ریخته شده شهدای کربلاست اما پرسش اینجاست که چرا فقط زمین کربلا مقدس شد، چرا قیام عاشورا در اذهان و قلوب انسان‌ها زنده ماند و چرا همه به‌دنبال یادآوری و بازخوانی واقعه عاشورا هستند در حالی که دوست ندارند یادی از دیگر جنگ‌ها کنند. 

چرا عاشورا ماندگار شد

حجت‌‌پناه با طرح این پرسش که چرا هر سال و بعد از گذر قرن‌ها عاشورا را مرور می‌کنیم؟ بیان کرد: دهه محرم یادآور یک حادثه عظیم اما شیرین است و عاشورا از مجرای سوره مبارکه فجر عبور کرده و رقم خورده است و امام حسين(ع) تفسیر عینی و عملی این سوره هستند لذا در فطرت‌ها و دل‌های بیدار ماندگار شده و ما هر ساله این حادثه را مرور می‌کنیم و حظ معنوی می‌بریم.

این کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: این مشکی‌پوش شدن‌ها، برپایی خیمه‌های عزای حسینی، سینه‌زنی‌ها و زنجیرزنی‌ها، خرج دادن در ایام محرم و دورهمی‌ها و تعزیه دادن‌ها برای همه ما مفیدند و اگر این غم عظمی در ایام محرم برای انسان مفید نبود هر ساله آن‌را تکرار نمی‌‌کرد. 

حافظ کل قرآن کریم در استان با یادآوری سوره مبارکه فجر، توضیح داد: وقتی خداوند در پی سوگند به چند اجزاء در طلیعه سوره به ناگاه می‌پرسد که هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ، انسان عاقل متوجه می‌شود که این اجزای به‌ظاهر غیرمرتبط به هم حتماً باید ترکیبی سودمند را به دست ما بدهد، ماشینی که بسیار پرشتاب است و انسان را در سریع‌ترین زمان به سرمنزل مقصود یعنی نفس مطمئنه که هدف سوره است، می‌رساند. دیگرانی که در مسیر توحیدند اما به درک نرسیده‌اند، این طریق را طی می‌کنند اما پیاده هستند و این طی طریق را به آهستگی انجام می‌دهند.

وی با تأکید بر اینکه حبیب بن مظاهر و دیگر شهدای کربلا این قصه را درک کردند و به سرمنزل مقصود رسیدند، گفت: او فهمید که ماجرای کربلا محدود به بیابانی گرم و سوزان و حضور امام حسین(ع) و اهل بیت و یاران ایشان نبود بلکه کربلا یک واقعه فراتاریخی و فراجغرافیایی است لذا تا می‌توانست دعوت کرد و نیرو جمع کرد و در کربلا تا می‌توانست جنگید تا نام خود را در پهنه تاریخ ماندگار کند. 

حجت‌‌پناه با اشاره به رجزخوانی زهیر در عاشورا، تصریح کرد: وقتی اباعبدالله(ع) بیعت را برداشتند و به جمعیت همراهشان فرمودند که بروید، زهیر عثمانی که تا چندی قبل در یک انحراف سیاسی به سر می‌برد اما چون عاقل بود قلبش بیدار شده و به حضرت پیوسته بود، عرض کرد یا اباعبدالله(ع) اگر من هزار بار تکه تکه شوم، سوزانده شوم و خاکسترم بر باد برود و باز زنده شوم، باز در رکاب شما خواهم بود. او می‌دانست که همه پیاده‌اند و تنها افراد عاقل و خردمند حقیقت را درک می‌کنند و با بینش و بصیرت می‌بینند.

وی یاران خمینی کبیر را نیز مصداقی از انسان‌های عاقل تاریخ دانست که الهی بودن نهضت انقلاب اسلامی را درک کردند، اضافه کرد: آنها فهمیدند که نهضت خمینی، قیامی بر حق است و تشخیص دادند که این نهضت ماندگار خواهد شد و پرچم آن به دست مهدی فاطمه(عج) خواهد رسید. سربازان خمینی مردانه وارد میدان شدند، آنان هشدار خداوند در آیه ۲۴ سوره مبارکه توبه را دریافت و لذا تعلقات دنیوی را رها کردند و به سمت خدا و رسولش رفتند. 

حجت‌پناه ادامه داد: یاران و سربازان امام راحل(ره) رسول خدا(ص) و اهل‌بیت(ع) و امام زمان(عج) را ندیده بودند اما دل در گرو ارادت به آن بزرگواران داشتند، آنان حتی ولی و قائد خود را ندیده بودند و لذا در وصیت‌هایشان می‌خوانیم که هزاران بار تکرار می‌کردند ما امام خمینی(ره) را ندیدیم اما شما اگر دیدید بگویید که ما تا آخرین قطره ایستادیم.

حافظ کل قرآن کریم تأکید کرد: سرنوشت گذشتگان قصه‌ای است که مادر برای فرزندش می‌خواند تا خوابش ببرد اما سوره مبارکه فجر به ما می‌گوید سرنوشت گذشتگان لالایی برای خوابیدن نیست بلکه هشداری برای بیدار شدن است؛ این سوره کلاسی درس‌آموز برای نائل شدن به نفس مطمئنه و رشته تحصیلی شهادت است که اگر آن‌را خوب یاد بگیریم به معرفت این مقام والا نائل خواهیم شد. 

حجت‌پناه در پایان در بیان شخصیت حبیب بن مظاهر که روز پنجم محرم به نام و یاد این شهید ریش‌سفید کربلاست، گفت: پیامبر(ص) نسبت به حبیب که در آن زمان نوجوان بود لطف داشتند و وقتی صحابه سبب این لطف را پرسیدند، ایشان فرمودند: روزی دیدم که این طفل با حسینم بازی می‌کرد و در حین بازی، خاک زیر پای «حسین» را برمی‌داشت و به‌ صورت و چشم‌هایش می‌مالید. پس من هم او را دوست می‌دارم چون او فرزند مرا دوست می‌دارد و جبرئیل خبر داده که او در واقعه کربلا از انصار و یاران حسینم خواهد بود. عشق به حسین(ع) عشق به رسول‌الله(ص) است.