درس‌های سوره یوسف برای زیست عفیفانه

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، دبیر کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با تشریح مضامینی از سوره مبارکه یوسف و با اشاره به اینکه در ماه مبارک رمضان شیاطین در غل و زنجیر هستند، اظهار کرد: این ماه بهترین فرصت است تا نفس انسان به خوبی تربیت شود و تعالی یابد تا بتوانیم به اهدافی که داریم دست پیدا کنیم و چه خوب است که در این ماه بندگی پای «أَحْسَنَ الْقَصَصِ» یعنی زیباترین قصه قرآن کریم بنشینیم.

وی با ذکر اینکه عنایت خداوند شامل حال یوسف(ع) می‌شود و خوابش با پدر را در میان می‌گذارد، ادامه داد: در روایتی از امام باقر(ع) و منقول از امام صادق(ع) بر طبق تفسیر نور الثقلین و مستدرک الوسائل، بر رعایت مساوات در بین فرزندان تأکید و دلیل پایبندی به این تکلف از سوی امام(ع) آن است که «به این تکلف تن می‌دهم تا آنکه فرزند شایسته‌ام از شر فرزندان دیگر مصون باشد و آنان رفتاری را که برادران یوسف با یوسف انجام دادند مرتکب نشوند».

اهمیت رعایت مساوات بین فرزندان‌

حجت‌پناه بیان کرد: حضرت یعقوب نیز متوجه این موضوع است که فرزندانش می‌توانند به یکدیگر آسیب بزنند و حضرت یوسف با دیدن یک خواب و رؤیای صادقه، سرنوشت الهی خود را برای پدر نقل می‌کند و لذا یعقوب پیامبر یوسف را از نقل این خواب برای برادرانش منع می‌کند و جانب احتیاط را نگه می‌دارد؛ این احتیاط از سوی تمامی پدر و مادرها در قبال فرزندانشان باید رعایت شود.

وی با تأکید بر اینکه والدین اقتضائات شخصیتی فرزندان را نیز باید مدنظر قرار بدهند، گفت: برخی فرزندان ابراز علاقه و توجه زیاد پدر و مادر را دوست ندارند و رسیدگی و توجه غیرمستقیم را بیشتر می‌پسندند و در مجموعه رفتاری پدر و مادر، فرزندان باید همواره این احساس را داشته باشند که محبوب پدر و مادرند.

این کارشناس مسائل دینی با تصریح اینکه نعمت‌ها ابزار امتحان الهی هستند، بیان کرد: زیبایی نظام ارزیابی الهی آن است که خداوند در ازای اعطای نعمت امتحاناتی را طراحی می‌کند ضمن اینکه خود آن نعمت نیز امتحان الهی است و انسان همچنین از طریق ماندن یا نماندن نعمت نیز امتحان می‌شود.

حجت‌پناه به انتخاب یوسف از جانب خداوند از میان فرزندان متعدد حضرت یعقوب اشاره کرد و توضیح داد: هر کدام از فرزندان ایشان توانمندی‌هایی داشتند اما اراده خداوند بر این بود که یوسف(ع) برگزیده شود و خداوند می‌فرماید برای یوسف و برادرانش نشانه‌هایی برای کسانی که اهل سؤال هستند، وجود دارد.

محاسبه اشتباه برادران یوسف

وی ادامه داد: برادران یوسف در بین خودشان به این نتیجه رسیدند که حضرت یوسف محبوب‌تر از همه فرزندان نزد پدرشان است که امام صادق(ع) در حدیثی با این مضمون اشاره دارند که حسادت این برادران به دلیل احترامی بود که حضرت یعقوب در قبال حضرت یوسف داشت لذا آنان متوجه این محبت خاص پدر شدند و گفتند که یوسف «أَحَبُّ إِلَىٰ أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ».

حجت‌پناه با تصریح اینکه برادران یوسف ملاک ارزیابی را فقط دنیا و قدرت دنیوی در نظر گرفتند، گفت: آنان با این محاسبه غلط، رفتارهای غلط بعدی را نیز رقم زدند و با یک مهندسی خوب نقشه خود را پیش بردند، یعنی با ترفندی اجازه یوسف را از يعقوب گرفتند تافردا به همراهشان به صحرا برود و از طبیعت بهره ببرد و بازی کند چرا که هر کودکی نیاز به بازی و سرگرمی دارد.

وی ادامه داد: برادران یوسف خواستند که با تدبیر خودشان او را از بین ببرند اما تقدیر الهی بر این تعلق گرفت که اراده الهی بر زبان برادر بزرگ‌تر جاری شود و او را در چاه بيندازند؛ لبخند لحظه آخر یوسف به برادران حاوی این نکته است که خطاب به برادرانش گفت هیچگاه گمان نمی‌کردم با داشتن برادرانی چون شما کسی به من آسیبی برساند غافل از آنکه اگر به غیر خدا توکل کنم، همان تکیه‌گاهی که دلم را به آن خوش کردم، باعث آزار و اذیتم خواهد شد و این یک درس خداشناسی است.

حافظ کل قرآن کریم با تأکید بر اینکه چارچوب و اسکلت داستان حضرت یوسف کاملاً قرآنی است، بیان کرد: خداوند داستانی را آغاز می‌کند و به تصریح آیه «لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ ۗ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَىٰ وَلَٰكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ» (یوسف/111)، اینها صرفاً قصه و داستان نیست بلکه عبرتی برای صاحبان عقل و اندیشه است. در داستان حضرت یوسف می‌بینیم که خداوند ردپای جالبی از خود به جا می‌گذارد و حضرت را از دل چاه بیرون می‌آورد و به خانه عزیز مصر می‌برد که امتحانات یوسف از اینجا آغاز می‌شود.

ردپاهای خدا در داستان حضرت یوسف

حجت‌پناه ادامه داد: یوسف در آستانه برخورداری از یک نعمت بزرگ یعنی نبوت و جایگاه خطیر هدایت مردم قرار دارد لذا در معرض امتحانات بزرگ قرار می‌گیرد. این کودک در خانه عزیز مصر که با کارگردانی خدا صاحب فرزند نمی‌شد، رشد کرد و جوانی رعنا و خوش‌سیرت و خوش‌صورت شد، در اینجا یکی از پیچ‌های تاريخ زندگی حضرت یوسف قرار دارد که سربلند از آن بیرون می‌آید.

دبیر کانون‌های خدمت رضوی استان با تأکید بر اینکه انسان وقتی دستش در دست خدا باشد هيچگاه احساس بن‌بست نمی‌کند و تمام درهای عالم حتی اگر به ظاهر بسته باشد برایش باز است، بیان کرد: در تعبیر «وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ» (یوسف/23)، هم باب تفعیل و هم الف و لام برای تأکید است که درهای زیادی با قفل‌های محکم پیش روی یوسف قرار داشت ‌اما او مسیر خود را رفت و از حرکت باز نایستاد.

حجت‌پناه تأکید کرد: روزی که انقلاب اسلامی کار خود را آغاز کرد و امام(ره) نهضت خود را کلید زدند، از حجت‌الاسلام قرائتی نقل شده است که وقتی دژخیمان طاغوت اوایل فروردین ۱۳۴۲ با ددمنشی و وحشیگری به مدرسه فیضیه حمله‌ور شد، همه به منزل امام خمینی(ره) پناه بردند و می‌خواستند درب منزل را ببندند اما ایشان مانع شدند و فرمودند در را نبندید ما از کسی نمی‌ترسیم، سپس فرمودند که من محمدرضا را تهدید می‌کنم و این در حالی بود که تمام ابرقدرت‌ها حامی حکومت پهلوی اما امام(ره) دست خالی بودند. بعدها وقتی از ایشان سؤال شد که با کدام سربازان قصد انقلاب دارید امام فرمودند سربازان من در گهواره‌ها هستند و لذا مؤمن هیچگاه بن‌بستی جلوی خودش نمی‌بیند.

درهای بسته برای مؤمن باز می‌شود

اين مدرس حوزه علمیه استان هشت سال دفاع مقدس در جبهه‌های حق علیه باطل را نیز یادآور شد و توضیح داد: این جنگ در شرایطی بود که حتی از فروش سیم خاردار به ایران نیز جلوگیری می‌شد اما دیدیم که با عزت و سربلندی به پایان رسید. اگر اراده خداوند حکم کند، غلامحسین افشردی نامی که شش ماهه به دنیا آمد و امیدی به زنده ماندنش نبود ماند، رشد کرد و بالنده شد تا در دفاع مقدس مغز متفکر عملیات‌های مهم و حیاتی و غرورآفرین باشد.

حجت‌پناه ادامه داد: انسان مؤمن هیچ مشکل بن‌بستی ندارد و لذا مقام معظم رهبری تأکید دارند که مشکلات کشور ما قابل رفع هستند و در جمهوری اسلامی سؤال بی‌جواب و بن‌بست نداریم. مثال دم‌دستی این مهم تحریم‌ها هستند که خود دشمن اعتراف دارد بی‌اثر هستند یا جنگ ترکیبی که سال گذشته علیه ایران راه‌اندازی شد و به شکست انجامید حکایت از آن دارد که مؤمن هیچ مانعی را بر سر راه خود نمی‌بیند و خدا همه درها را به رویش باز می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه خداوند همیشه پررنگ‌ترین ردپاها را از خود به جا می‌گذارد، گفت: کافیست ما چشم باز کنیم و این ردپاها را ببینیم و دنبال کنیم تا به راحتی با خدا زندگی و معامله کنیم. ردپای دیگر خدا در داستان حضرت یوسف، به سخن آمدن نوزاد و تصریح بر بی‌گناهی یوسف است.

حجت‌پناه بیان کرد: درخواست حضرت یوسف از خداوند برای خلاصی از زنان این بود که به زندان بیفتد که البته بزرگان اخلاق معتقدند اگر حضرت تعبیری جز این به‌کار می‌برد و نمی‌گفت که «رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ»، خداوند زندان را در تقدیرش قرار نمی‌داد؛ لذا سفارش شده است که در دعاهایمان دقت و مراقبت کنیم که چه چیزی از خدا می‌خواهیم و بیشتر، دعاهایی را بخوانیم که از اهل‌بیت(ع) به ما رسیده است.

وی با تصریح اینکه خداوند در زندان نیز بنده خوب خود را ساخته و پرداخته و شخصیت نبی خود را کامل‌تر می‌کند، گفت: در زندان ماجرای جالب و عجیب تعبیر خواب ۲ هم‌سلولی پیش می‌آید و حضرت یوسف اخبار غیبی را با این رؤیاها به آنان می‌دهد و در مجموع، ایشان فضای زندان را به محیطی تربیتی تبدیل کرده و نیروسازی می‌کند که بعدها این نیروهای تربیت یافته او را در حکومت‌داری و مدیریت یاری می‌دهند.

دغدغه مؤمن برای تربیت نیروی تراز

حجت‌پناه افزود: علمای بزرگ ما نیز وقتی که توسط دژخیمان پهلوی مورد اسارت و شکنجه قرار می‌گرفتند و وقتی در زندان‌ بودند فضای ایمانی پرنشاطی را ایجاد و کارهای تربیتی می‌کردند، چه بسیار افراد با تفکرات التقاطی و انحرافی را هدایت می‌کردند و در مسیر قرار می‌دادند. مؤمن تجلی نور خداست و حضرت یوسف در کاخ باشد یا در کوخ، آزاد یا دربند، ته چاه یا در اوج جاه، نزدیک پیامبر زمانش یا دور از او نور دارد و تمام کارهایش منشأ نورانیت است و لذا می‌بینیم که فضای سرد و تاریک زندان با وجود او گرم و نورانی از ایمان شد.

این کارشناس مسائل دینی در استان با تصریح اینکه خداوند سناریونویس قهاری است، بیان کرد: اراده خداوند بر آن قرار گرفت که حضرت یوسف با تعبیر و تأویل درست رؤیای زندانیان، بعدها نیز برای تأویل خواب پادشاه به او مراجعه شد و تأویلش درست از آب درآمد و لذا حضرت یوسف نشان داد که پیامبر خداست و با اتصال به غیب، سرچشمه علمش فراتر از تمام علم تأویل‌گران قصر است.

راهکار زیست عفیفانه در جامعه

حجت‌پناه در خصوص اهمیت زیست عفیفانه در جامعه، تصریح کرد: انسان‌ها در این دنیا دارای انرژی‌ها و ذخایری دارد که اگر به‌جای خود استفاده‌ شوند باعث حیات و گرمابخشی می‌شود، درست مانند یک بخاری که در خانه به همه گرما می‌دهد اما اگر بخاری را به فضای باز ببریم دور از خرد و عقلانیت است و بلکه باعث اسراف و هدررفت انرژی می‌شود.

وی گفت: غرایزی را هم که خداوند در وجود انسان‌ها قرار داده است اگر در مسیر صحیح و عقلانی استفاده شود باعث تداوم نسل و گرمابخشی به فضای خانه می‌شود اما اگر از خانه خارج شد و در فضای باز قرار گرفت، انرژی بسیاری از انسان می‌گیرد و بازخورد بسیار مقطعی و اندک خواهد داشت و ما نیز محکوم به جهل و اسراف می‌شویم.

این مدرس حوزه‌ علمیه استان با یادی از شهدای والامقام دفاع مقدس، اظهار کرد: یادی از یوسف‌های زمان خودمان داشته باشیم و خاطره شهید عزیزی را گرامی بداریم که در ۱۷ سالگی به مجله زن روز نامه نوشت و شرایط سخت دینداری خود را توصیف کرد که چگونه در معرض گناه قرار دارد و دائم به خدا پناه می‌برد؛ او در نهایت خوابی می‌بیند و با راهنمایی امام جماعت محل عازم دانشگاه جبهه می‌شود که نامه دوم شهید پس از نائل شدن به فیض شهادت به دست این مجله می‌رسد.